Budownictwo zrównoważone

Idea cywilizacyjna czy codzienna rzeczywistość

Zrównoważone budownictwo znane jest także pod nazwą budownictwo ekologiczne. Ta nazwa ma związek z tworzeniem struktur budowlanych w drodze procesów oraz przy użyciu materiałów, które są przyjazne środowisku naturalnemu. Jeżeli przyjmiemy, że tradycyjne budownictwo łączy takie elementy, jak ekonomia, użyteczność, trwałość i wygoda, to w przypadku zrównoważonego budownictwa dochodzi ponadto aspekt ekologiczny. Tak więc głównym celem zrównoważonego budownictwa jest ograniczenie negatywnego wpływu budynków na środowisko naturalne oraz zdrowie człowieka.

Cele pośrednie to:

• ochrona zdrowia mieszkańców – korzyść społeczna;
• efektywne wykorzystanie energii, wody i innych zasobów naturalnych – korzyści finansowe;
• ograniczenie ilości odpadów, zanieczyszczeń oraz stopnia degradacji środowiska naturalnego – korzyść społeczna i korzyść finansowa.

Podejście ekologiczne powinno być stosowane nie tylko do nowo budowanych budynków, lecz także do modernizacji istniejących struktur. Tym
samym podejście do zrównoważonego budownictwa powinno mieć swój początek od fazy projektowania, poprzez wykonawstwo budynków, aż po ich renowację oraz rozbiórkę.
Uwzględniając wpływ nowych obiektów na środowisko naturalne i ludzkie zdrowie, powinniśmy brać pod uwagę konieczność wykorzystania odnawialnych źródeł energii, takich jak: energia słoneczna, techniki fotowoltaiczne, wykorzystanie drzew i roślin np. w konstruowaniu zielonych dachów, aż do wykorzystania deszczówki.

Zrównoważony projekt

Zanim powstanie budynek, trzeba go zaprojektować. To w projekcie zawarta jest cała koncepcja budynku, która ma wpływ na jego ekologiczny aspekt. Dobrze przemyślany projekt ma kluczowy wpływ na koszt prac budowlanych, oraz koszty eksploatacyjne budynku. Projektant powinien ograniczyć do minimum negatywny wpływ inwestycji na środowisko naturalne - od wykonania budynku, aż do jego rozbiórki i utylizacji powstałych z rozbiórki odpadów. Ponieważ budynki to skomplikowany produkt, na który składają się różnego rodzaju materiały i komponenty, to wybór każdego z nich ma bezpośredni wpływ na status „ekologii budynku”.

Ekologiczne budownictwo zakłada także ograniczenie zużycia energii, wody oraz materiałów użytych do budowy. Poprawnie zaprojektowany budynek pozwala ponadto ograniczyć ilość odpadów wytwarzanych przez osoby w nim przebywające. Do 2019 roku wszystkie nowo powstające budynki mają produkować tyle samo energii, ile zużywają.

Materiały budowlane

W budownictwie zrównoważonym wykorzystuje się szereg materiałów bazujących na odnawialnych materiałach pochodzenia roślinnego. Takimi materiałami są:

• bambus, słoma, tarcica drzewna, itp.
• kamień, oraz metale z odzysku,
• materiały odpadowe z przemysłu obojętne dla środowiska np. odpady betonowe, czy ceglane,
• inne materiały i tworzywa odnawialne, które nie są toksyczne i możliwy jest ich odzysk.

Wykorzystanie energii

Redukcja zużycia energii przez budynki, oraz ograniczenie wytwarzanych przez nie zanieczyszczeń, leży u podstaw zrównoważonego rozwoju. Sektor budowlany zużywa bowiem 30-40% energii. Ponad 80% emisji szkodliwych dla środowiska substancji wytwarzanych przez budynki związanych jest z zużyciem energii w czasie jego użytkowania. Z danych wynika, że wprowadzenie ekologicznych rozwiązań pozwala na zaoszczędzenie 60-80% energii.

Co wpływa na zwiększenie efektywności wykorzystania energii? Przykłady mogą być różne, ale np. montaż okien o wysokiej efektywności termicznej, przestrzeganie norm uzyskiwania parametrów izolacyjności ścian, sufitów, stropodachów, uszczelnienia itp. Okna są tym elementem budynku, który z jednej strony ma zapewnić dobre doświetlenie pomieszczeń dla zmniejszenia zużycia energii elektrycznej na oświetlenie, z drugiej strony należy uwzględnić wpływ okien na straty cieplne, biorąc pod uwagę, że zimą okna w porze słonecznej dogrzewają pomieszczenia darmową energią słoneczną, ale w porach bezsłonecznych powodują straty ciepła z pomieszczeń.

Dobre efekty uzyskuje się montując solary słoneczne, szczególnie do grzania wody użytkowej z wykorzystaniem energii słonecznej, a nawet wytwarzania energii elektrycznej, oraz montując rolety zewnętrzne, czy budując wiatrołapy.

Jednym z systemów wykorzystania energii jest również wykorzystanie ciepła wód gruntowych do ogrzewania budynków i systemy rekuperacji do wentylacji budynków z ponownym wykorzystaniem ciepła.

Wykorzystanie wody

Zużywamy coraz więcej wody, która na wielu obszarach kuli ziemskiej jest towarem deficytowym. Ograniczenie konsumpcji wody oraz zapewnienie odpowiedniej jej jakości to główne cele zrównoważonego budownictwa. Woda pochodząca z pralek i zmywarek po oczyszczeniu może zostać wykorzystana do nawadniania terenów zielonych, lub jeśli zostanie uzdatniona, do spłukiwania toalet czy mycia samochodów. Zbierana deszczówka może być spożytkowana na podobne cele. Wykorzystanie wody deszczowej, a nawet „zużytej” po oczyszczeniu, staje się w wielu regionach bezwzględną koniecznością. Zmniejszenie zużycia wody, to również m. in. specjalne „dopowietrzone” sitka natrysków, które ograniczają strumień przepływającej wody.

Klimat w budynku

Klimat budynku to jeden z bardziej istotnych aspektów budownictwa ekologicznego. Pod tym pojęciem należy rozumieć potrzebę zagwarantowanie odpowiednich warunków przebywania dla użytkowników budynku. Dotyczy to zarówno odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach budynku, oświetlenia, oraz wymiany powietrza.

Kluczowe znaczenie ma odpowiednia wentylacja, filtracja powietrza w pomieszczeniach, izolacja zabezpieczająca budynek i pomieszczenia przed wilgocią elementów konstrukcyjnych budynku. Wyboru rozwiązań oraz materiałów konstrukcyjnych i wykończeniowych należy dokonywać już na etapie tworzenia projektu. Nie można dopuszczać do zaprojektowania budynku z materiałów budowlanych emitujących gazy toksyczne, które mają szkodliwy wpływ na zdrowie osób przebywających w budynku.

Koszty

Koszty budowy ekologicznych budynków są wyższe od tradycyjnego sposobu budowania. Jednak inwestycje te zwracają się w ciągu 5-15 lat. Ekologiczne budynki pozwalają na zaoszczędzenie od 30 do 50% energii, zużywają o ok. 30% mniej wody, o prawie 40% ograniczona jest emisja szkodliwych gazów do atmosfery.

Utrzymanie budynku

Po wykonaniu budynku, ale z uwzględnieniem w fazie projektowania, należy przewidzieć i następnie go utrzymywać (eksploatować) w sposób ekologiczny. Na tym etapie zwraca się szczególną uwagę na recykling odpadów wytwarzanych w trakcie użytkowania.

Systemy oceny budynków

Już z pierwszego spojrzenia na budynek, na zamontowane systemy fotowoltaiczne czy zbiorniki na deszczówkę, możemy powiedzieć, że mamy do czynienia z budynkiem ekologicznym. Do oceny budynków pod kątem ich ekologiczności, wykorzystuje się jednak naukowe systemy weryfikacji np. amerykański LEED, czy brytyjski BREEAM.

LEED (Leadership in Energy and Environmenral Design) to uznany na całym świecie system oceny oddziaływania budynku na środowisko naturalne. LEED pozwala na zweryfikowanie, czy budynek został zaprojektowany i wybudowany z wykorzystaniem materiałów oraz metod, które przyczyniają się do oszczędzania energii, ograniczenia emisji szkodliwych gazów, oraz wpływu na poprawę samopoczucia użytkowników budynku. LEED pozwala ocenić zaprojektowane rozwiązania, oraz zweryfikować ich działanie w wybudowanym budynku. Jest on elastyczny i może być stosowany zarówno w budownictwie mieszkalnym jak i komercyjnym. LEED nie jest jednak doskonały do wykorzystania we wszystkich państwach np. nie zdaje egzaminu w klimacie tropikalnym (mokrym). W Europie przyznano jak dotąd kilkanaście certyfi katów LEED. Jeśli chodzi o Polskę, taki certyfikat otrzymał budynek produkcyjno-biurowy w Rzeszowie, oraz zielony oddział Deutsche Banku PBC w Warszawie. Ten ostatni dostał prestiżowy certyfi kat LEED Gold.

Do oceny budynku pod kątem jego ekologiczności służy też brytyjski system BREEAM (BRE Environmental Assessment Method). Poza Wielką Brytanią do oceny budynków używa się BREEAM w wersji międzynarodowej. System ten uwzględnia warunki lokalne, oraz regulacje prawne w poszczególnych państwach. W Polsce jest jeden budynek, który uzyskał certyfi kat BREEAM z oceną bardzo dobrą. Jest to budynek biurowo-konferencyjny Trinity Park III w Warszawie. Na bazie BREEAM powstał w Kanadzie podobny system oceny pod nazwą BREEAM Canada (1992) i późniejszy BEEPAC (1994).

Zarówno LEED, jak i BREEAM, oceniają budynki w oparciu o wiele kryteriów środowiskowych, oraz związanych ze zrównoważonym gospodarowaniem zasobami.

Unia Europejska

Zrównoważone budownictwo, które koncentruje się na ochronie środowiska naturalnego, dba o zdrowie i samopoczucie użytkowników budynków, zostało jednym z priorytetowych sektorów w Unii. Komisja Europejska zaliczyła zrównoważone budownictwo do tzw. sektorów wiodących, które mają bardzo duży potencjał innowacyjny, oraz kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarki nowoczesnej Europy.

Aby ułatwić wdrażanie zasad zrównoważonego budownictwa, Komisja Europejska proponuje wprowadzenie ulepszonych regulacji prawnych i jednolitych metod standaryzacji, oraz prowadzenie kampanii informacyjnych dotyczących tego zagadnienia. Celem Komisji jest także zachęcenie instytucji państwowych do umieszczenia wymogu „ekologicznego” w ofertach publicznych przetargów dla firm budowlanych. W tej chwili najważniejszym dokumentem europejskim na temat zrównoważonego budownictwa jest dyrektywa 2012/27/UE z 25 października 2012 r. dotycząca efektywności energetycznej. Priorytetem jest racjonalizacja zużycia energii, a dyrektywa porusza kwestie audytowania budynków pod kątem ich efektywności energetycznej, oraz szczegółowo określa proces prowadzania kontroli urządzeń oraz instalacji grzewczych, klimatyzacyjnych itp.

Chcąc przybliżyć zakres bieżących działań Unii Europejskiej związanych z wdrażaniem zasad zrównoważonego rozwoju w budownictwie oraz inne bliskie tematycznie zagadnienia, Instytut Techniki Budowlanej publikuje informator o zrównoważonym budownictwie. Instytut Techniki Budowlanej stworzył serwis internetowy www.zb.itb.pl dla zrównoważonego biznesu. Instytut Techniki Budowlanej oferuje swoje usługi obejmujące wspieranie działań przedsiębiorców na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz potwierdzanie ich osiągnięć w tym zakresie.

Podsumowanie

W działaniach UE budownictwo ekologiczne ma status wiodącej gałęzi przemysłu o kluczowym znaczeniu dla oszczędności energii z wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych, minimalizacji emisji gazów cieplarnianych, zmniejszania niekorzystnego wpływu na klimat i środowisko naturalne, a także na zdrowie i samopoczucie użytkowników budynków.

Prawo UE stawia przed Polską ogromne wyzwania, zakładając wdrożenie odpowiednich instrumentów finansowych, które pozwolą na sfinansowanie rozwiązań podnoszących efektywność energetyczną budynków. Zakłada się, że wszystkie nowo powstające budynki powinny produkować tyle samo energii ile zużywają. Państwo polskie powinno dążyć do stymulowania rozwoju przemysłu z dziedziny odnawialnej energii, jako ważnej gałęzi gospodarki.

I Konferencja Infrastrukturalna MSZ

Radosław Sikorski podczas otwarcia I Konferencji Infrastrukturalnej MSZ; Fot. MSZ / J. Cieślikowska

Zawarte w artykule kwestie poruszane były podczas I Konferencji Infrastrukturalnej MSZ pt.: W poszukiwaniu nowego ładu. Architektura, sztuka, wzornictwo, inżynieria i zarządzanie nieruchomościami w budowaniu wizerunku polskiej polityki zagranicznej. Dyskusja odbyła się w ramach panelu dyskusyjnego poświęconego inżynierii. Celem całej konferencji była debata na temat kreowania wizerunku polskiej dyplomacji poprzez sztukę.

Konferencję otworzył minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski słowami: Potrzebujemy własnego stylu m.in. w architekturze i wzornictwie, który odzwierciedli najlepsze tradycje. Stylu, który kojarzyć się będzie z odwagą i wolnością, z otwarciem na nowoczesność i będzie wizytówką Polski w świecie.