Architektura Polski niepodległej

Okres II RP to czas gwałtownego rozwoju myśli urbanistycznej i architektonicznej: czas sporów, dyskusji, ale też marzeń i prób ich realizacji.

W warszawskim Muzeum Niepodległości można oglądać wystawę, która opowiada o kształtowaniu miasta i architektury według przewodniej idei i z dbałością o wartości, nie tylko te ekonomiczne. Oryginalne plany i rysunki architektoniczne, przedwojenny warsztat architekta, wyposażenie domu i biura oraz inne liczne eksponaty tworzą ekspozycję Architektura Polski niepodległej. Idea w przestrzeni miasta wczoraj i dziś.” Wystawa została tak zbudowana, aby przekazać zwiedzającym problemy z zakresu urbanistyki i architektury okresu II RP, ale także pozwolić gościom muzeum wyrazić swoje zdanie na tematy im współczesne.

Polska architektura i urbanistyka początku XX wieku

W roku 1918 kształt polskich miast, odziedziczony po XIX wieku – okresie gwałtownego i często chaotycznego rozwoju – pozostawiał wiele do życzenia. Tymczasem nie tylko architekci i urbaniści byli zdania, że sposób formowania przestrzeni ma bezpośredni związek z budowaniem więzi obywateli z odrodzonym państwem polskim. Ciasne podwórka-studnie i złe warunki życia miały odejść w niepamięć po zrealizowaniu wizji miast-ogrodów, czy też funkcjonalnych osiedli, zaplanowanych tak, aby każdy miał dostęp do zieleni, światła i powietrza oraz całej potrzebnej do życia infrastruktury. Liczne plany regulacji dawnych miast, kreowania monumentalnych przestrzeni do uroczystości o charakterze religijnym i świeckim, defilad, pokazują tęsknotę za miastem wielkim i pięknym. Większość z tych wizji nie doczekała się wykonania przed wojną, ale świadczyła o potrzebach i świadomości pewnych problemów. Na ekspozycji możemy zobaczyć zarówno plany wzorowane na idei miasta-ogrodu, jak i szkice funkcjonalnych osiedli, monumentalnych osi czy arterii a nawet lotnisk przekazujących pragnienie wykreowania nowoczesnego miasta.

Gimnazjum im. Batorego w Warszawie wybudowane wg projektu Tadeusza Tołwińskiego w l. 1922-1923.. Fot. w zbiorach Muzeum Niepodległości w Warszawie.

Nurty architektoniczne

W dość krótkim czasie dwudziestolecia międzywojennego częstym wahaniom podlegały także nurty architektoniczne, oscylujące pomiędzy umiłowaniem tradycji a zwróceniem się ku bezkompromisowemu modernizmowi. Prezentowane projekty domów inspirowane dworkiem szlacheckim, szkice i wariacje na temat detali architektonicznych, układy wnętrz oddające potrzeby ówczesnej warstwy średniej pozwalają lepiej zrozumieć przywiązanie do tradycyjnej polskiej architektury, poszukiwania jej nowego wyrazu.

Monumentalne budowle, jak gmach Pocztowej Kasy Oszczędnościowej w Krakowie, czy Urząd Województwa w Katowicach to nie tylko ukłon w stronę architektury klasycystycznej, ale także realizacja pragnienia o zaznaczeniu w przestrzeni miasta świeżo odzyskanej państwowości polskiej przez wspaniałe gmachy ministerstw, instytucji i urzędów.

Lata trzydzieste przynoszą upowszechnienie modernizmu i wykorzystywanych przez niego technologii: stalowej konstrukcji, żelbetu, wielkich, przeszklonych powierzchni. Na wystawie prezentowany jest m.in. Prudential, jeden z najsłynniejszych ówczesnych drapaczy chmur: zdjęcia z budowy, ujęcia z różnych miejsc oraz oryginalne szkice analizujące przebieg rzucanego przez Prudential cienia.

Ostatnia część ekspozycji pozwala zwiedzającym zabrać głos w dyskusji nad kształtem współczesnego miasta. Zamierzeniem kuratorów wystawy: Krzysztofa Mordyńskiego, Pawła Bezaka i Stefana Artymowskiego było, aby troska wykazywana przed wojną o wartości takie jak piękno, wygoda, tożsamość i współpraca, wzbudziła refleksję nad naszym, współczesnym obszarem życia, przestrzenią z której codziennie korzystamy. Na wystawie istnieje możliwość wypowiedzenia się na temat prezentowanych problemów współczesności – poprzez wpis do wystawionych zeszytów, lub też przez wysłanie zdjęcia opatrzonego krótkim komentarzem. Zdjęcia wyświetlane będą na ekspozycji.

Wydarzenia towarzyszące

Wystawie towarzyszy program wydarzeń towarzyszących, które zapewniają poznawanie historii architektury i urbanistyki w różnorodny sposób.

• W ostatnią środę miesiąca odbywają się wykłady.
• Cykl spacerów śladami warszawskiego modernizmu prowadzi inż. arch. Grzegorz Mika.
• 18 lipca odbędzie się koncert piosenki warszawskich przedwojennych kabaretów.
• We wrześniu czeka nas panel dyskusyjny poświęcony współczesnym problemom stolicy.
• Dla dzieci przygotowane zostały warsztaty plastyczne rozwijające wrażliwość estetyczną.

Wykaz imprez na stronie:

http://www.muzeumniepodleglosci.art.pl/ zakładka „Architektura Polski niepodległej”

a także na FB:

https://www.facebook.com/ArchitekturaPolskiNiepodleglejProjekt

Wystawa czynna w Muzeum Niepodległości w Warszawie 19 maja – 15 grudnia 2012 r. Pałac Przebendowskich, al. Solidarności 62. Otwarta: wtorek-środa 10.00-17.00, sobota-niedziela 10.00-16.00.

---------------

• Kuratorzy wystawy: Krzysztof Mordyński, Paweł Bezak, Stefan Artymowski
• Projekt plastyczny: Elżbieta J. Kaszuba
• Projekty graficzne: Mateusz Ryszkowski