Europejska Stolica Kultury

W założeniu tytuł Europejskiej Stolicy Kultury ma przyczynić się do zbliżenia narodów Europy. Projekt ten przyciągający tłumy odwiedzających do wyróżnionych miast, cieszy się rosnącym powodzeniem wśród Europejczyków.

Kopenhaga 2006

Historia

Idea Europejskiej Stolicy Kultury zrodziła się 13 maja 1985 roku, podczas spotkania Rady Europejskiej ministrów kultury. Przedstawiła ją grecka minister kultury Melina Mercouri.

Projekt ESK zrealizowany w minionych latach, wywarł ogromny wpływ na kulturę, społeczeństwo i gospodarkę oraz przyniósł wielkie korzyści zwycięskiemu miastu. W dłuższej perspektywie przyczynił się do rozwoju turystyki, wzmocnił promocję miasta zwiększając jego rozpoznawalność w Europie, a także wpłynął korzystnie na rozwój jego infrastruktury.

Od chwili wprowadzenia projektu w życie przeszedł on wiele zmian, które podyktowane były chęcią zdemokratyzowania procedur i wytworzenia wolnej konkurencji miast w walce o tytuł ESK.Obecnie państwa członkowskie UE będą zaproszone do pełnienia funkcji gospodarza projektu Europejskiej Stolicy Kultury w systemie rotacyjnym ustalonym do 2019 roku według poniższej kolejności:

• 2008 - Zjednoczone Królestwo + Norwegia

• 2009 - Austria + Litwa

• 2010 - Niemcy + Węgry

• 2011 - Finlandia + Estonia

• 2012 - Portugalia + Słowenia

• 2013 - Francja + Słowacja

• 2014 - Szwecja + Łotwa

• 2015 - Belgia + Republika Czeska

• 2016 - Hiszpania + Polska

• 2017 - Dania + Cypr

• 2018 - Niderlandy + Malta

• 2019 - Włochy + Bułgaria

W decyzji przewidziano 2 procedury wyboru ESK, tzw. przejściową na lata 2011 i 2012 (dla miast, które rozpoczęły przygotowania wiele lat wcześniej) oraz tę obowiązującą od 2013 roku, według której, to nie państwa będą decydowały o wyborze miasta, ale instytucje unijne, choć z aktywnym udziałem państwa członkowskiego. Rada Unii Europejskiej formalnie wyznaczy dane miasta na Europejskie Stolice Kultury.

Zgodnie z zasadami, państwo członkowskie UE, będące gospodarzem ESK, bierze aktywny udział w procesie wyłaniania zwycięskiego miasta. Państwo, zwyczajowo reprezentowane przez ministerstwo kultury, ogłasza oficjalny początek konkursu, ustala harmonogram selekcji, przygotowuje spotkanie informacyjno-organizacyjne dla zainteresowanych tytułem miast. Pod koniec procesu selekcyjnego, dane państwo przekazuje instytucjom unijnym wybraną przez jury kandydaturę, która zostanie desygnowana na ESK.

Ateny 1985

Polska w programie Europejskiej Stolicy Kultury

Zgodnie z decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady, w 2016 roku polskie miasto, na równi z hiszpańskim będzie nosić tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako organ koordynujący projekt z ramienia Rządu Polskiego, pod koniec 2009 roku ogłosi zaproszenie do konkursu dla miast chcących ubiegać się o tytuł ESK.

Zgodnie z regulaminem, termin składania wniosków przez miasta kandydujące upłynie 10 miesięcy po opublikowaniu przez MKiDN zaproszenia. Zwieńczy go, pod koniec 2010 roku, publikacja tak zwanej krótkiej listy miast, które przejdą do dalszego etapu konkursu. Miasta zakwalifikowane do drugiego etapu będą miały 9 miesięcy na przygotowanie pełnych wniosków. Ostatnie, decydujące posiedzenie komisji selekcyjnej odbędzie się w trzecim kwartale 2011 roku. Rada Ministrów UE powinna nominować zwycięskie miasto w drugim kwartale 2012 r.

Bruksela 2000

Cele projektu

Jednym z podstawowych celów wyboru Europejskiej Stolicy Kultury jest wzmocnienie współpracy w dziedzinie kultury i promowanie trwałego dialogu na szczeblu europejskim.

Projekty obchodów, związanych z piastowaniem tytułu Europejskiej Stolicy, powinny uwydatniać wspólnotę i różnorodność kultur Europy. Przez różnorodność kulturową rozumie się również bogactwo wniesione przez całą ludność zamieszkującą miasto, migrującą lub dopiero co osiadłą, pochodzącą z innych rejonów, a nawet spoza Europy. Jednym z głównych celów obchodów jest poszerzanie wiedzy obywateli europejskich o sobie nawzajem oraz doprowadzenie do powstania poczucia przynależności do tej samej wspólnoty. W tym sensie ogólna wizja obchodów musi być „europejska”, a program interesujący na szczeblu europejskim.

Brugia 2002

Długotrwały rozwój miasta

20-letnia historia obchodów Europejskich Stolic Kultury przekonuje, że zdobycie tytułu to przede wszystkim powód do stworzenia długotrwałej wizji rozwoju miasta, m.in. w dziedzinie kultury. Konieczność przygotowywania obchodów z kilkuletnim wyprzedzeniem pozwala na stworzenie długofalowej strategii jego rozwoju.

Do tej pory niewiele miast wykorzystało wszystkie możliwości, jakie stwarza uzyskanie tytułu w zakresie marketingu miasta.Pozytywnym przykładem jest tu długofalowa strategia, którą przyjęło Lille, noszące tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2004 r. Obchody zapoczątkowały realizację co dwa lata festiwalu Lille 3000.

Wiele miast traktuje przyznanie tytułu jako powód do dokonania rewitalizacji lub renowacji przestrzeni miejskiej oraz obiektów dziedzictwa kulturowego. Efektem obchodów może być stworzenie nowych obiektów m.in. o charakterze kulturalnym, jak to miało miejsce np. w Grazu (Kulturhaus i Wyspa na rzece Mur) czy w Awinionie (muzeum sztuki współczesnej Collection Lambert).

Ważne jest, aby w planach pojawiło się jednak nie tylko wybudowanie nowych budynków, ale przede wszystkim stworzenie długotrwałego, spójnego programu ich wykorzystania na cele kulturalne w mieście. Należy pamiętać, że kwestia wpisania obchodów Europejskiej Stolicy Kultury w strategię rozwoju miasta pojawia się także w proponowanym wniosku aplikacyjnym. Komisja pyta wprost: Jak planowane wydarzenia wpisują się w długotrwały rozwój kulturalny miasta/regionu? Czy program wydarzeń stanowi integralną część długofalowego rozwoju kulturalnego i społecznego miasta?