Ostatni Długi Ogród

Jest to projekt dyplomowy Macieja Kaufmana, który powstał na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej w 2008 roku pod kierunkiem dr inż. arch. Wojciecha Targowskiego. Otrzymał I nagrodę architektoniczną im. Małgorzaty Baczko i Piotra Zakrzewskiego w roku 2010.

Tematem projektu jest specyficzna parcela powstała w XIV w. w dzielnicy Długie Ogrody na terenie Gdańska. Długie Ogrody charakteryzowały się niezwykle wąskimi (6 m) i długimi (do 250 m) działkami. Projekt przedstawia realistyczną propozycję ocalenia i ożywienia ostatniej zachowanej parceli długich ogrodów.

Jury doceniło zainteresowanie autora istniejącymi nietypowymi strukturami parceli oraz propozycję interesującego, atrakcyjnego i praktycznego jej zagospodarowanie. Jury wysoko oceniło proponowane rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne.

Ostatni Długi Ogród, autor: Maciej Kaufman; projekt zdobył I nagrodę im. Małgorzaty Baczko i Piotra Zakrzewskiego

Ostatni Długi Ogród, autor: Maciej Kaufman; projekt zdobył I nagrodę im. Małgorzaty Baczko i Piotra Zakrzewskiego

Ostatni Długi Ogród, autor: Maciej Kaufman; projekt zdobył I nagrodę im. Małgorzaty Baczko i Piotra Zakrzewskiego

Ostatni Długi Ogród, autor: Maciej Kaufman; projekt zdobył I nagrodę im. Małgorzaty Baczko i Piotra Zakrzewskiego

Cel projektu

Projekt Ostatni Długi Ogród jest realistyczną propozycją ocalenia i ożywienia ostatniej zachowanej w Gdańsku parceli tego typu poprzez wykazanie, że możliwe i celowe jest utrzymanie w jej obrębie funkcji mieszkaniowej. Jest to zarazem próba poprawy warunków życia w istniejących fragmentach oficyn jak i wpisania nowej architektury w przestrzenie pomiędzy nimi. Nowe budynki, możliwe do wykonania w relatywnie tanich technologiach, mieszczą niewielkie mieszkania, przeznaczone dla osób, które nie mogą sobie pozwolić na apartamenty wznoszone obecnie w „dobrych” lokalizacjach Śródmieścia, a które chcą mieszkać w centrum i są skłonne poświęcić temu „dobre” sąsiedztwo czy „ładne” widoki z okna. Nowym i dotychczasowym mieszkańcom Ogrodu ma służyć wspólna przestrzeń w formie ogrodu.

Kontekst historyczny

Historia gdańskiej dzielnicy Długie Ogrody rozpoczyna się w XIV w. kiedy tereny wzdłuż drogi na Żuławy zostają rozparcelowane i oddane przez miasto w dzierżawę. W ciągu kilkudziesięciu lat powstaje kilkaset niezwykle wąskich (6 m) i długich (do 250 m) działek zwanych długimi ogrodami. Zabudowa koncentruje się wzdłuż głównego traktu, stopniowo tworząc zwarte pierzeje. W ciągu następnych wieków liczba parceli powoli ulega redukcji poprzez procesy scalania, przebijania nowych ulic, czy wykupu przez wojsko, jednak aż do 1945 r. urbanistykę dzielnicy determinują jej średniowieczne początki. Przeprowadzona analiza wykazuje, że zniszczenia wojenne, modernistyczna odbudowa oraz nowa parcelacja zachowały do naszych czasów tylko jeden długi ogród z fragmentami przedwojennej oficyny. Uchwalony w 2000 r. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego zakłada jej wyburzenie i przekształcenie parceli w drogę dojazdową o marginalnym znaczeniu. W kontekście wymogu odwzorowania przedwojennej parcelacji na elewacjach projektowanych budynków, decyzja o jej definitywnej likwidacji musi wydać się nieprzemyślana. Czy współczesne planowanie nie ma pomysłu na zagospodarowanie tak nietypowej parceli?

Idea projektu

Niestety na lokalnym rynku nieruchomości nietypowe są równoznacze z nieatrakcyjnymi. Ta wada działki powinna stać się zaletą projektu. Jego powodzenie zależy od znalezienia odpowiedniej grupy odbiorców dla nietypowej architektury. W 2008 r. miasto rozpoczęło ogólnopolską kampanię wizerunkową Gdańsk. Tu się żyje!, której celem jest przyciągnięcie ludzi młodych i wnoszących nową energię. Plakaty wabią wyobrażeniem morza i historii (reprezentowanej przez zabytki). Gdańskowi brak drugiego „filara” marketingu miast: nowoczesności. Tę lukę może wypełnić nowy Długi Ogród – konkretna oferta dla grupy docelowej.

Program

Podstawową funkcję mieszkaniową czterech nowych obiektów, uzupełniają budynki schroniska młodzieżowego, kawiarni, 2-poziomowego garażu (o funkcji ekranu akustycznego). Frontowy budynek-brama Długiego Ogrodu ma charakter mieszkalno-usługowy, typowy dla tradycyjnych kamienic.

Forma architektoniczna

Kubatura budynków, zieleń niska i wysoka oraz główne ciągi komunikacji zebrano w równoległe względem siebie pasy, nawiązujące do średniowiecznej parcelacji i organizujące całość projektowanej przestrzeni. Ta nowa warstwa nałożona na istniejący krajobraz nie niszczy powojennych, „ahistorycznych” ciągów pieszych. System przejść i chodników pozwala mieszkańcom korzystać z wydeptanych szlaków w poprzek nowych podziałów.
Dużą wagę ma postulowana przez mieszkańców przestrzeń rekreacji. Dobór materiałów i roślin stwarza prosty, łatwy w utrzymaniu ogród. Ponieważ ulubionym miejscem zabaw dzieci jest wzniesienie, pod którym kryje się schron, dlatego projekt krajobrazu obejmuje także zróżnicowanie poziomu terenu. Uzupełnieniem są proponowane meble ogrodowe.

Wojenne zniszczenia stworzyły charakterystyczny ciąg budynków i „dziur” pomiędzy nimi. Puste przestrzenie zostają wypełnione nową architekturą, której kontrastująca forma utrzymuje czytelność tego binarnego układu, tworząc jednocześnie główny „pas” zabudowy. Zróżnicowane formy nowych budynków wprowadzają różnorodność w monotonnej perspektywie Długiego Ogrodu.

Nietypowe warunki stwarzane przez działkę determinują układ mieszkań, których okna mogą wychodzić tylko na jedną stronę budynku. Mieszkania tak w nowych jak i starych budynkach podzielono na strefę dzienną, rozciągającej się wzdłuż okien, oraz nocną – pod ślepą ścianą sąsiada. Strefa dzienna koncentruje funkcje takie jak miejsca odpoczynku i posiłków, strefa nocna – łazienki i sypialnie.

Bez wątpienia ostatni z Długich Ogrodów wart jest zachowania. Projekt wykazuje, że w nietypowych warunkach, jakie oferuje wąska parcela, możliwe jest spełnienie współczesnych standardów mieszkaniowych. Funkcja drogi dojazdowej nie jest dziś jedyną możliwością dla działki szerokości 13 m.