Arkady Kubickiego

Arkady to przede wszystkim wspaniałe dzieło architektury. Zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego, a zmodernizowane przez przez zespół architekta Stanisława Fiszera. Pod koniec kwietnia 2009 roku zakończy ł się ich remont, który trwał 14 lat.

Zobacz także:

Arkady Kubickiego - zdjęcia i historia

Stanisław Fiszer – architekt. Prace. Projekty. Realizacje - wystawa w Arkadach Kubickiego

Trasa zwiedzania w Arkadach

Sień Stancji Dolnych w Oficynie Tarasowej (Wielkiej) – Stancja nr 13

Opracowanie: Marek Wrede, Ośrodek Badań Historycznych, Zamek Królewski

W latach 1765-1767 na stojących nad Wisłą magazynowych pomieszczeniach – Sklepach Dawnych – nadbudowano piętro. Nowy budynek, zaprojektowany przez Jakuba Fontanę nazywano Oficyną Tarasową lub Wielką. Urządzono w niej „pomieszkania”, czyli stancje dla członków dworu królewskiego. Na pierwszym piętrze, nowe, kilkuizbowe Stancje Górne zajmowali wyżsi funkcjonariusze dworu: sekretarze królewscy, urzędnicy kamery i budów królewskich, wyżsi wojskowi. Stancje Dolne przeznaczone były dla niższego personelu oraz służby: lokajów, furmanów, stajennych, służby myśliwskiej. Mieściły się one w dawnych sklepionych pomieszczeniach magazynowych, które dla nowych potrzeb zostały wytynkowane i wymalowane; założono w nich podłogi, przebito okna, wstawiono piece i kominki. Dworska Stancja Dolna składała się z nieopalanej sieni użytkowanej wspólnie przez dwóch lokatorów (lub dwie rodziny) i jednej izby mieszkalnej. W każdej z sieni (było ich w całym budynku 9) po lewej i prawej stronie znajdowały się drzwi prowadzące do izb. Na wprost wejścia, w którym pozostawiono okute dębowe drzwi Sklepów Dawnych (osadzone w kamiennych węgarach pochodzących z rozbiórki wnętrz wazowskich), wstawiono drewniane przepierzenia, wydzielające cześć wnętrza, tworzącą schowki. Stancje Dolne użytkowane były do początków XIX wieku i stopniowo traciły charakter wnętrz dworskich o podwyższonym standardzie, na co może wskazywać pojawienie się na ścianach tzw. „brudnika” – ciemno malowanego pasa, maskującego zabrudzenia oraz białych wapiennych przemalowań ścian. Zniszczone przez powódź w 1813 roku Stancje, zostały wypełnione ziemią i zamurowane podczas budowy Arkad Kubickiego w latach 1818-1827. Wtedy także do części pomieszczeń wstawiono ceglane słupy stabilizujące filary Arkad. Po 180 latach wnętrza Stancji Dolnych zostały odkopane, zbadane i zabezpieczone w pierwszej fazie remontu Arkad Kubickiego – w latach 90-tych XX wieku. Dysponując odnalezionymi pozostałościami wystroju wnętrz z XVII i XVIII wieku (przewody kominowe i kafle z pieców, nadproża otworów okiennych, kamienne (wazowskie) węgary drzwi, fragmenty ceglanych posadzek, warstwy i wzory malarskie na ścianach, ślady po belkach zabudowy), a także dość dokładnymi opisami inwentarzowymi pomieszczeń Stancji z 1769 roku oraz ich planami z XVIII/XIX wieku, podjęto próbę odtworzenia pierwotnego XVIII-wiecznego charakteru dwóch wnętrz służbowych – sieni i izby mieszkalnej.

Izba Stancji Dolnych w Oficynie Tarasowej (Wielkiej) – Stancja nr 14

Pierwotnie, w latach ok. 1740 – 1765 jedno z pomieszczeń magazynowych budynku zwanego Sklepami Dawnymi. Po przekształceniu go w Oficynę Tarasową (lata 1765-1767, projekt Jakuba Fontany) – nadbudowaniu piętra i adaptacji wnętrz – izba mieszkalna dworskich Stancji Dolnych. W przyziemiu Oficyny Tarasowej było 21 takich stancji, na które składała się jedna izba i sień użytkowana wspólnie z lokatorem stancji sąsiedniej. Zamieszkiwali w nich z rodzinami funkcjonariusze dworu średniego i niższych szczebli. W latach 90-tych XVIII wieku byli to: lokaje, odźwierni, służba kuchenna, stajenna i myśliwska, także wdowy po nich. Stancje Górne pierwszego piętra (z reguły kilkuizbowe) zajmowali wyżsi rangą sekretarze królewscy, urzędnicy skarbowi i budowlani, wojskowi. Wnętrze izby Stancji Dolnych o powierzchni ok. 25 m2 łączyło w sobie funkcje pokoju dziennego i sypialni, z czasem zapewne także kuchni. Istotnym elementem, nadającym charakter wnętrzu była zabudowa ściany zachodniej, tworząca „stolarskiej roboty” alkowę z dużą wnęką na łóżko (lub łóżka), a po jej bokach dwa zamykane drzwiami schowki mieszczące „garderóbkę” oraz schody prowadzące na antresolę. Zamknięte balustradą antresole lub tzw. „półpiętrza” dawały dodatkową powierzchnię przeznaczoną na składzik lub miejsce do spania. Ważnymi elementami stałego wyposażenia były białe „piece o dwóch skrzyniach z kafli ramikowych” oraz „kominki kapiaste i szafiaste” służące jako pomocniczy trzon kuchenny do podgrzewania posiłków, docieplenia i oświetlenia wnętrza. Pierwotny, dworski charakter prócz ozdobnych pieców oraz fachowo zrobionej, malowanej na szaro stolarki, nadawały wnętrzom malatury ścienne, tworzące płycinowe podziały z wypełnieniami przedstawiającymi „ruiny”, kolumny, girlandy i wazony. Panująca wilgoć i trudności z ogrzaniem wnętrz powodowały, że z czasem lokowano w nich osoby o coraz niższym statusie. W konsekwencji kolejne remonty już nie przywracały stanu pierwotnego wyeksploatowanym pomieszczeniom. Malowano je pośpiesznie jedynie pobiałą wapienną. Wystrój ruchomy – meble i drobne sprzęty – pochodzące pierwotnie z magazynów zamkowych, skromne ale stylowe, ustępowały prywatnym, własnoręcznie wykonanym lub wyeksploatowanym. Rekonstrukcję wnętrza, podobnie jak sieni, oparto na zachowanych pozostałościach trwałego wystroju (np. białe kafle „ramikowe” pieców, fragment tynku z malowanym wazonem, żółtawa warstwa malarska ściany zewnętrznej ze szlakami wokół otworu okiennego) oraz na XVIII-wiecznych opisach inwentarzowych i planach.

Rezerwat architektoniczny – Stacja nr 15

W latach ok. 1740 – 1765 jedno z pomieszczeń magazynowych budynku Sklepów Dawnych. Od ok. 1767 do początków XIX wieku – jedna z jedenastu sieni Stancji Dolnych. Zrujnowana przez wylewy Wisły 1813 i 1816 roku, całkowicie zasypana ziemią (przez otwór w sklepieniu, podobnie jak inne stancje) i zamurowana w czasie budowy Arkad Kubickiego (lata 1818-1827). Odkopana, zbadana i zabezpieczona podczas remontu Arkad Kubickiego na przełomie XX i XXI wieku. Zachowana jako relikt i dokumentacja narastania architektury skarpy – tzw. rezerwat architektoniczny korespondujący z odkrytymi reliktami w sąsiednich pomieszczeniach (resztkami fortyfikacji wazowskich i kanałem odpływowym).

W wykopie przy owalnej ścianie zachodniej widać (patrząc od dołu):

1. prostą krawędź dolnej partii muru wazowskiego (lata 20-te XVII w.), pozostałej po rozbiórce w latach 40-tych XVIII w.,
2. owalną ścianę fundamentu Sklepów Dawnych z dwiema odsadzkami (półkami) i otworami (leżniami), mocującymi końce legarów podłogowych izby Stancji Dolnych Oficyny Tarasowej (lata 40-te i 60-te XVIII w.).

Pod szklaną podłogą znajduje się:

• ceglany łuk fundamentowy zachodniej ściany Arkad Kubickiego (lata 20-te XIX w);Przy ścianie wschodniej: (4.) słup ceglany mocujący filar zachodniej ściany Arkad Kubickiego (lata 20-te XIX w.).

• zamurowane nadproże drzwi Sklepów Dawnych (lata 40-te XVIII w.), a następnie sieni Stancji Dolnych Oficyny Tarasowej (lata 60-te XVIII w.).

Przejście. Drwalnia – „kąt wedle kanału na drwa”

Pierwotnie pomieszczenie magazynowe z jednym zamykanym wejściem od strony Wisły. Po 1767 roku urządzono tu skład drewna opałowego – drwalnię, z której korzystali mieszkańcy Dolnych Stancji Oficyny Tarasowej. Według zapisu Inwentarza Zamku Królewskiego z 1769 roku „kąt wedle kanału na drwa”. Obecnie przejście do rezerwatu architektonicznego z pozostałościami muru wazowskiego (lata 20-te XVII w.), nowej ekspozycji archeologicznej i kanału odpływowego (1. poł. XVII – 2. poł. XIX w)

Kanał

Zbudowany w swej górnej części w 1639 roku, pierwszy w Warszawie murowany kanał ściekowy (wcześniejsze budowano z drewna), o rozmiarach pozwalających na jego czyszczenie, ze sklepieniem i kamiennym dnem uformowanym w schody na pochyłości skarpy. Odprowadzał wodę (użytkową, doprowadzoną wodociągiem miejskim i opadową) oraz nieczystości z Zamku i dziedzińców: Przedniego (obecnego Placu Zamkowego), Wielkiego i Kuchennego, a także królewskich kuchni i nowej łazienki urządzonej pod apartamentami królewskimi. Zaczynał się na Dziedzińcu Kuchennym (okratowane kamienne okno wpustowe) w pobliżu wylotu dzisiejszej ul. Świętojańskiej (dawna ul. Grodzka). Biegł równolegle do skrzydła północnego Zamku przed Bramą Senatorską, przechodził pod skrzydłem wschodnim Zamku (między ryzalitem północnym i środkowym elewacji saskiej), pod ogrodami na skarpie i wpadał do Wisły. W trakcie budowy Sklepów Dawnych w latach 40-tych XVIII wieku prawdopodobnie nieco zmieniono jego przebieg na odcinku skarpy, wymurowano przepust przez budynek Sklepów (zachowany do dziś ze współcześnie przebitym otworem wejściowym) i przedłużono do brzegu Wisły. Był kilkakrotnie odnawiany w 2. połowie XVIII wieku i regularnie oczyszczany przez ekipy kanalarzy, prześmiewczo zwanych w rachunkach miejskich „złotnikami”. Początkowo liczył ok. 150 metrów długości; w XVIII i XIX wieku został przedłużony do ok. 200. Funkcjonował aż do wybudowania nowoczesnego systemu wodociągowo-kanalizacyjnego w mieście i Zamku przez Williama Lindleya i jego synów w latach 1885-1994. Ma ok. 1 metr szerokości i zmienną wysokość; na stoku skarpy ponad 2 metry, pod Arkadami Kubickiego ok. 1 metr. Obiekt został rozpoznany i zbadany w trakcie restytucji Zamku w latach 1971-1974. Prace remontowe i adaptacje w celu udostępnienia publiczności przeprowadzono w czasie remontu Arkad Kubickiego w przełomowych dekadach XX i XXI wieku.

Wystawa

Arkady. Konserwacja. Rewitalitalizacja

Od 24 kwietnia br. w tzw. nadbudowie Arkad czynna będzie planszowo-fotograficzna ekspozycja, obrazująca odbudowę Arkad Kubickiego. Składać się będzie z trzech elementów: wystawy odkryć archeologicznych oraz prezentacji, zatytułowanych: Stanisław Fiszer – architekt. Prace. Projekty. Realizacje i Stabilator. Koncepcja. Projekty techniczne. Realizacje.

Wystawa odkryć archelogicznych

Badania archeologiczne w rejonie Arkad Kubickiego rozpoczęto 28 czerwca 1995 r. Przyjęty do realizacji program konserwatorski odtwarzanej budowli zakładał silną ingerencję w substancję zabytkową: nawarstwień kulturowych oraz reliktów historycznych konstrukcji, których istnienie sygnalizowały źródła pisane i ikonograficzne. Wyprzedzające i towarzyszące pracom technicznym badania archeologiczne dostarczyły informacji, które w znacznym stopniu wpłynęły na zmianę realizacji programu konserwatorskiego, nie tylko Arkad, lecz również całej skarpy wschodniej. Pragniemy to miejsce przedstawić Państwu już teraz, korzystając z zaproszenia połączonych wystaw: Arkady. Konserwacja. Rewitalizacja. W ogromnym skrócie i skromnej szacie (uwzględniającej temperament naszych najmłodszych gości) prezentujemy zapisaną w ikonografii historię tego miejsca, uzupełniając ją migawkami z archeologicznych i architektonicznych badań terenowych.

W XIV i XV w., gdy na krawędzi wysoczyzny dominował gród strzegący brodu przez Wisłę, następnie zaś gmachy zamku książąt mazowieckich, skarpa była intensywnie podcinana przez nurt rzeki. Od połowy XVI w., po odsunięciu jej głównego biegu na wschód, podnóże skarpy zaczęto trwale zagospodarowywać. Pierwszą stałą i stosownie do majestatu fundatora, Zygmunta III z dynastii Wazów, monumentalną budowlą były kamienno-ceglane fortyfikacje. Wzniesiono je w latach 1596-1627. Relikty tej konstrukcji można podziwiać, zwiedzając współczesne zaplecze techniczne Arkad. Kilkanaście lat później, na bastionie północnym, wybudowano dla królewicza Ferdynanda, biskupa płockiego, niewielki pałacyk, spalony podczas drugiej okupacji szwedzkiej (1657). W końcu XVII w. zniszczone założenie obronne pełniło już tylko funkcję muru oporowego skarpy. W latach 1738-1746 z materiału rozbiórkowego, uzyskanego podczas przebudowy wschodniego skrzydła Zamku, na pozostałościach fortyfikacji wzniesiono Sklepy Dawne – parterowy budynek magazynowo-gospodarczy. Po wyborze i koronacji Stanisława Augusta, gdy Zamek stał się główną rezydencją królewską, Sklepy Dawne przekształcono przez nadbudowę piętra i adaptację pomieszczeń parteru w budynek mieszkalny: Oficynę Taras nad Sklepami, zwaną też Wielką Oficyną. Ostatni lokatorzy, pracownicy „służby dworu Jej Cesarsko-Królewskiej Mości oraz osoby na połowie pensji zostające”, opuścili „officynę Tarassem zwaną” 26.04.1817 r. Wkrótce, w tym samym roku, „rozwaleniem” piętra Oficyny, zainaugurowano budowę ulicy sklepionej, zwanej Boczną – tj. klasycystycznych Arkad Kubickiego.

Niniejsza prezentacja jest skromnym zwiastunem stałej, multimedialnej, ekspozycji archeologicznej, opartej głównie na źródłach pozyskanych podczas badań Działu Badań Archeologicznych Zamku, wyprzedzających rewitalizację skarpy wschodniej oraz dziedzińca pałacu pod Blachą.

Zaproponujemy tam Państwu nową miejscami fascynującą wyprawę w przeszłość wzgórza zamkowego. Scenariusz jest już gotowy.

Informacje szczegółowe: Jerzy Garus, kierownik działu Badań Archeologicznych Zamku Królewskiego w Warszawie, tel. 022 35 55 546

Wystawa

Stanisław Fiszer – architekt. Prace. Projekty. Realizacje

Nie ma pojęcia „wypowiedzi autorskiej”, ale setki decyzji „osobistych” wyborów…. – Stanisław Fiszer na temat projektu rewitalizacji Arkad Kubickiego – dla miesięcznika „Architektura”

Wystawa w Arkadach Kubickiego jest największą jak do tej pory zrealizowaną prezentacją prac Stanisława Fiszera – urodzonego w Polsce architekta i urbanisty, na stałe mieszkającego w Paryżu.

Wystawa przekrojowo pokazuje ostatnie 30 lat twórczości architekta, pracującego od końca lat 60. we Francji oraz projekty z warszawskich pracowni Stanisława Fiszera z ostatnich 15 lat.

Na dwóch poziomach Arkad – w Stancjach oraz w tzw. nadbudowie możemy zobaczyć ponad 200 plansz graficznych: zdjęć, obrazów, szkiców, rysunków oraz 15 makiet dotyczących zrealizowanych i projektowanych budynków, wnętrz oraz mebli.

Prezentowane są również oryginalne elementy wyposażenia zaprojektowanych przez Stanisława Fiszera Archiwów Narodowych w Paryżu: krzesła, lampy, podpórki pod książki oraz w skali 1:1 elementy charakterystycznych dla tego architekta detali elewacji, takich, jak odlewy z aluminium, czy też szkło termoformowalne.

Częścią ekspozycji są również prace graficzne matki Stanisława, malarki, Anny Fiszer, dotyczące projektów elementów scenicznych – w tym kurtyny głównej teatru w St. Quentin pod Paryżem.

Przemieszczając się po wystawie, możemy zapoznać się ze wszystkich ważnymi elementami filozofii i pracy architekta, w tym szczególnie ważnej dla Fiszera szerokiej listy inspiracji i odniesień: prezentowanych w postaci zdjęć wybitnych architektów i malarzy, takich jak: Plecnik, Pniewski, czy Carpaccio, a także ulubionych utworów literackich z „Kubusiem Puchatkiem” na czele.

Osobnym fragmentem ekspozycji, będącym „przedłużeniem” wystawy Zamku Królewskiego, jest część poświęcona pracom projektowym nad rewitalizacją Arkad Kubickiego. Możemy tu zobaczyć m.in. rysunki i szkice z pracy nad projektem, makietę całego założenia oraz robocze makiety elementów wyposażenia, jak np. kurtyn, dzielących Arkady na przestrzenie funkcjonalne.

___________________________________________________________________________

Notka biograficzna

Stanisław Fiszer - Architekt i urbanista, projektant wnętrz i mebli.

Urodził się Warszawie w 1935. Studiował na wydziale Politechniki Gdańskiej (dyplom w 1959). W latach 1963-1964 pracował jako urbanista w Biurze Studiów Ministerstwa Robót Publicznych w Phnom-Penh w Kambodży. W latach 1965-1971 pracował w biurach architektonicznych w Paryżu i Abidżanie na wybrzeżu Kości Słoniowej. Od 1972 prowadzi własną pracownię projektową.

Od 1972 do 2000 r był profesorem Szkoły architektury w Nancy; od 1993 należy do Akademii Architektury Francuskiej.

W 1996 otworzył biuro „Atelier 41” w Paryżu i jego filię w Warszawie.

Od 1961 należy do Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP), a od 1971 – do Francuskiej Izby Architektonicznej (Ordre des Architectes Français – OAF), Ile-de-France.

Obecni współpracownicy

Paryż: Grażyna Janiak, Jean Yves Le Mesle, Sébastien Borie, Julia Coquelle; Warszawa: Krystyna Fiszer, Marcin Garbacki, Piotr Bujnowski, Karolina Tunajek, Michał Niczewski, Katarzyna Zabiegło, Piotr Szwed, Katarzyna Magdzik, Magdalena Osińska, Małgorzata Dąbrowska, Tomasz Graj, Nina Ślusarska, Maciej Rąbek, Wiktor Jarawka, Jakub Tolak.Kontakt: Fiszer Atelier 41 Warszawaul. Sienkiewicza 4/10b, 00-015 Warszawa, tel. +48 22 692 86 86, fax. +48 22 828 24 99, [email protected] http://www.fiszer41.com

Obecni współpracownicy

Paryż: Grażyna Janiak, Jean Yves Le Mesle, Sébastien Borie, Julia Coquelle; Warszawa: Krystyna Fiszer, Marcin Garbacki, Piotr Bujnowski, Karolina Tunajek, Michał Niczewski, Katarzyna Zabiegło, Piotr Szwed, Katarzyna Magdzik, Magdalena Osińska, Małgorzata Dąbrowska, Tomasz Graj, Nina Ślusarska, Maciej Rąbek, Wiktor Jarawka, Jakub Tolak.Kontakt: Fiszer Atelier 41 Warszawaul. Sienkiewicza 4/10b, 00-015 Warszawa, tel. +48 22 692 86 86, fax. +48 22 828 24 99, [email protected] http://www.fiszer41.com

Wystawa

Stabilator. Koncepcja. Projekty techniczne. Realizacje

Formalnym początkiem współpracy Stabilatora z Zamkiem Królewskim w Warszawie, było podpisanie w dniu 19 grudnia 1994 roku umowy w sprawie zabezpieczenia i remontu budowlanego Arkad Kubickiego i Stancji Saskich. Celem przedsięwzięcia było ratowanie obiektu, zwłaszcza zabezpieczenie go przed destrukcyjnym działaniem wilgoci pochodzącej od wód gruntowych, opadowych oraz odciążenie konstrukcji Arkad od negatywnego oddziaływania skarpy zamkowej.

Koncepcja prac remontowych opracowana przez Stabilator określała technologię prowadzenia prac, począwszy od wykonania ściany oporowej utrzymującej stateczność skarpy zamkowej, następnie odsłonięcie Stancji i Arkad aż do poziomu Muru Wazowskiego, by umożliwić oczyszczenie, osuszenie i remont zabytkowych murów zewnętrznych budowli. Całość przedsięwzięcia uzupełnić miało wzmocnienie sklepień, remont i odbudowa kamieniarki, remont międzysklepia Arkad, zabezpieczenie i renowacja tunelu historycznego łączącego Arkady z Zamkiem Królewskim, wykonanie drenaży zbierających wodę ze skarpy zamkowej oraz modernizacja sieci kanalizacji deszczowej i sanitarnej.

Arkady otrzymały też nowe fundamenty zastępujące zniszczone upływem czasu i zmiennością warunków wodnych fundamenty z pali drewnianych. W miarę upływu czasu pierwotna koncepcja rozwijała się w kierunku kompleksowej rewitalizacji Arkad Kubickiego, by służyły jako miejsce organizowania wystaw i imprez związanych z kulturą, sztuką i nauką. By umożliwić realizacje tych funkcji powstały nowe obiekty jak nadbudowa nad Stancjami Saskimi, tunel ze schodami ruchomymi w celu połączenia Arkad z Zamkiem i wyposażyć je w zaplecze gospodarczo-socjalne.

Prace prowadzone przez Spółkę Stabilator możliwe były do zrealizowania dzięki zastosowaniu nowoczesnych, specjalistycznych technologii, doskonałej koordynacji prac branżystów oraz dbałości o obiekt o tak dużej wartości historycznej. Przez cały okres prowadzenia prac na Zamku Królewskim kadra STABILATORA pamiętała o bardzo istotnym czynniku, przez wielu zaniedbywanym, że wszelkie działania w obiekcie historycznym muszą być ograniczone do niezbędnego minimum ingerencji w substancję zabytkową oraz poprzedzone głęboką analizą konstrukcji obiektu.

W podsumowaniu prawie piętnastoletniej działalności STABILATORA na Zamku Królewskim w Warszawie należy podkreślić, że dzisiejszy obraz Arkad Kubickiego stworzony został w wyobraźni Dyrektora i dyrekcji Zamku przy czynnym udziale zespołu projektantów oraz wykonawców z różnych branż i gałęzi budownictwa.

Zamieszczone na wystawie zdjęcia przedstawiają proces renowacji budowlanej Arkad Kubickiego i Stancji Saskich. Obrazują one przebieg prac wykonywanych w okresie od 1995 do 2009 roku, począwszy od zabezpieczenia konstrukcji Arkad aż po prace wykończeniowe według projektu profesora Fiszera.

------------------------------------------

Zamek Królewski w Warszawie
plac Zamkowy 4, 00-277 Warszawa

www.zamek-krolewski.pl