Odpowiedzialność biegłego za wadliwą opinię

Wykonanie budowli niezgodnie z projektem, źle wykonane prace budowlane czy nieterminowe zakończenie robót to scenariusze, które w przypadku zawarcia umowy o roboty budowlane, niestety się zdarzają. Przedsiębiorcy pokrzywdzeni działaniami lub zaniechaniami wykonawców zmuszeni są dochodzić swoich praw w sądach. W sporach budowlanych kluczową rolę odgrywa specjalistyczna wiedza, której źródłem dla sądu jest opinia biegłego. Zdarza się jednak, że opinia nie jest rzetelna, co może powodować wydanie przez sąd niesprawiedliwego wyroku. Czy w takim przypadku można pozwać biegłego i czy ponosi on odpowiedzialność finansową za szkodę wywołaną wadliwą opinią?

Znaczenie opinii biegłego w postępowaniu sądowym

Specjalistyczna wiedza ekspertów wydających opinie w charakterze biegłych sądowych ma często decydujący wpływ na wynik postępowania. Opinia biegłego wyjaśnia bowiem kwestie, które wymagają posiadania fachowej wiedzy oraz doświadczenia w różnych dziedzinach gospodarki. Ekspertyza przygotowana przez biegłego powinna zatem stanowić dla sądu narzędzie umożliwiające właściwą ocenę faktów i dowodów, konieczną dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Sąd nie jest związany opinią biegłego i sam dokonuje oceny zebranego materiału dowodowego, jednak w praktyce często okazuje się, że wyrok jest wydawany zgodnie z ustaleniami faktycznymi biegłego zawartymi w opinii.

Sąd Najwyższy: za wadliwą opinię odpowiada biegły

Kwestia odpowiedzialności za opracowaną przez biegłego opinię została potwierdzona w wyrokach Sądu Najwyższego wydanych w ramach tego samego sporu. Sąd Najwyższy potwierdził, że biegły odpowiada wobec osób trzecich za szkody wyrządzone z jego winy przez wydanie nierzetelnej opinii.^[1]

Sprawa dotyczyła sporu o prawidłowe wykonanie umowy o roboty budowlane. Inwestor po stwierdzeniu, że prace zostały wykonane niezgodnie ze sztuką budowlaną, odmówił odbioru obiektu i wypłaty wynagrodzenia wykonawcy. Firma budowlana wniosła więc powództwo, domagając się zapłaty wynagrodzenia. Sąd okręgowy badający sprawę dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa w celu wykazania m.in. prawidłowości wykonania prac remontowo-budowlanych. Biegły w swej opinii stwierdził, że budynek został wykonany zgodnie z projektem i sztuką budowlaną. Sąd, opierając swoją ocenę stanu faktycznego na opinii biegłego, wydał niekorzystny dla powoda wyrok, orzekając, że prace wykonano w sposób prawidłowy i zasądził od powoda niemal 390 000 zł tytułem zapłaty na rzecz wykonawcy prac.

Inwestor twierdził jednak, że wydana opinia była wadliwa - zawierała błędy merytoryczne, nie prowadziła do logicznych wniosków i wystąpił przeciwko biegłemu z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu szkody wyrządzonej wydaniem nierzetelnej opinii. Zdaniem powoda to właśnie nierzetelna opinia biegłego doprowadziła do wydania niekorzystnego dla niego wyroku i konieczności zapłaty wynagrodzenia wykonawcy.

Wadliwa opinia – czyli jaka?

Sąd Najwyższy sprecyzował, że opinia jest fałszywa, gdy wyrażona w niej ocena pozostaje w wyraźnej sprzeczności z rzeczywistym stanem rzeczy, z aktualnym stanem wiedzy w danej dziedzinie lub została oparta na wyraźnie błędnej metodzie badawczej. Ponadto, opinia jest fałszywa, jeżeli biegły podaje w niej nieprawdziwe fakty, wyciąga z faktów wnioski wyraźnie niezgodne z kryteriami uznawanymi za niewątpliwe lub nie zamieszcza w opinii istotnych wniosków wynikających z przeprowadzonych badań.

W jakim terminie można dochodzić naprawienia szkody?

Zasadniczo okres przedawnienia roszczenia z tytułu wydania wadliwej opinii wynosi 3 lata od momentu, w którym poszkodowany dowiedział się, albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W przypadku szkody powstałej na skutek wydania opinii przez biegłego za moment, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, przyjmuje się dzień wydania niekorzystnego wyroku. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym wydano opinię.

Warto jednak zastanowić się, czy czyn biegłego może wypełniać znamiona czynów zabronionych z art. 233 §4 (fałszywa opinia biegłego) albo 271 §1 k.k. (fałszerstwo intelektualne). Wykazanie, że biegły dopuścił się występku na gruncie prawa karnego w postępowaniu odszkodowawczym może okazać się niezmiernie ważne, ponieważ okres przedawnienia wynosi w takich przypadkach aż 20 lat od dnia wydania opinii, co zwiększa szansę na możliwość dochodzenia odszkodowania.

Jak wykazać związek przyczynowy między szkodą a wadliwą opinią?

Pociągnięcie biegłego sądowego do odpowiedzialności za szkodę powstałą na skutek sporządzenia przez niego fałszywej opinii wymaga wykazania, że miał on świadomość, iż sporządzona przez niego ekspertyza jest wadliwa oraz przewidywał skutek, jaki wywoła ona w toczącym się postępowaniu. Dodatkowo, Sąd Najwyższy podkreślił, że nie należy przyjmować domniemania dotyczącego odpowiedzialności karnej, a ocena, że spełnione zostały znamiona przestępstwa, musi być zawsze oparta na dokładnej analizie materiału dowodowego. W pierwszej kolejności powinno się ustalić, czy biegły miał świadomość, że jego opinia jest fałszywa i dowodzi nieprawdy, a następnie, czy godził się na to, że wadliwa opinia wywoła skutki w postaci przegranego procesu i zobowiązania do zapłaty za roboty budowlane.

Wysokość odszkodowania

Podejmując decyzję o wystąpieniu z powództwem odszkodowawczym przeciwko biegłemu, warto pamiętać, że podmiot dochodzący odszkodowania od biegłego może liczyć na zasądzenie odszkodowania tylko co do wysokości szkody jaką wywołała opinia. W takich przypadkach nie można automatycznie przyjmować, że zasądzona w niekorzystnym wyroku kwota równa będzie wysokości odszkodowania za wydanie wyroku spowodowanego nierzetelną opinią biegłego. Zdaniem Sądu Najwyższego zakres odpowiedzialności biegłego za wydaną opinię powinien uwzględnia wpływ błędów popełnionych przez biegłego na treść wyroku, a także to, czy i w jakim zakresie błędy te są spowodowane niewłaściwym prowadzeniem inwestycji lub procesu przez drugą stronę.

Każda sprawa wymaga więc indywidualnej analizy, najlepiej z udziałem prawnika posiadającego doświadczenie w sprawach budowlanych. Przykładowo w stanie faktycznym sprawy omawianej w niniejszym artykule należy wziąć pod uwagę, że istnienie wad zwykle nie uzasadnia odmowy zapłaty wynagrodzenia w ogóle, a jedynie uprawnia do obniżenia jego wysokości stosownie do rodzaju wad. Gdyby opinia była prawidłowa i wskazała na takie wady, które uzasadniają obniżenie wynagrodzenia o kwotę 100 000 zł, to ta właśnie kwota, a nie całe zasądzone 390 000 zł, stanowić będzie szkodę związaną z wydaniem wadliwej opinii.

Ponadto wysokość odszkodowania zasądzonego przez sąd będzie zależeć także od tego, czy sam poszkodowany uczynił wszystko, aby szkody uniknąć lub ją zmniejszyć.  Ocenić należy zatem czy w toku procesu sądowego podjął wszystkie czynności procesowe aby sąd dysponował prawidłową opinią ,  przykładowo wskazywał wady w  opinii pierwotnej i  zgłosił wniosek o dopuszczenie dowodu z innego biegłego. Na zmniejszenie wysokości odszkodowania przyznanego w związku z błędną opinią wpłynąć mogą także błędy popełnione w trakcie prowadzenia prac budowlanych, np. przy odbiorze czy przy zgłaszaniu wad do wykonawcy.

Dalsze perspektywy

Omówiona powyżej sprawa pokazuje, że dochodzenie odszkodowania od biegłego za wydanie nierzetelnej opinii jest możliwe jeżeli wykażemy, że szkoda ma związek sporządzeniem tej opinii. Warto podkreślić, że przed wydaniem omawianych orzeczeń pociągnięcie biegłego do odpowiedzialności finansowej stanowiło często kwestię problematyczną. Argumentowano, że za skutki błędów biegłego odpowiedzialność ponosi sąd wydający wyrok, a odszkodowania dochodzić należy od wyłącznie od Skarbu Państwa. W praktyce oznaczało to, że biegły nie ponosił żadnej osobistej odpowiedzialności za nawet rażące błędy. 

Przywołane orzecznictwo bez wątpienia będzie miało wpływ na przyszłe sprawy związane z odpowiedzialnością biegłych, a także - mam nadzieję - na samych biegłych, których realne ryzyko majątkowej odpowiedzialności za błąd powinno skutecznie mobilizować do szczególnej staranności i rozwagi w formułowaniu wniosków w swoich opiniach.

---------------------

^[1] Wyrok SN z dnia 15 stycznia 2021, sygn.. V CSKP 201/21, Wyrok SN z dnia Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2015 r., sygn.. V CSK 479/14

	Dorota Brzezińska-Grabarczyk, adwokat, doświadczony ekspert w zakresie sporów, prawa budowlanego i projektów inwestycyjnych, partner w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci
	Ewa Ostrowska, aplikant radcowski w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci (http://bnadwokaci.pl/). Zajmuje się bieżącą obsługą korporacyjną podmiotów gospodarczych, rozwiązywaniem sporów, m.in. w sprawach budowlanych. Interesuje się prawem ochrony konkurencji i konsumentów.