Forum Gdańsk
O wizji i wyzwaniach związanych z zaprojektowaniem reprezentacyjnego budynku Forum Gdańsk. Rozmowa z Markiem Nakoniecznym – architektem.
Wśród mieszkańców i turystów przeważa opinia pozytywna na temat nowego miejskiego kompleksu Forum Gdańsk. Budynek ze stalowym lwem robi wrażenie, chyba się przyjął?
Z satysfakcją obserwuję pozytywny odbiór społeczny Forum Gdańsk, w tym również budynku ICONIC z jego nieodłącznym elementem – rzeźbą lwa.
Władze Miasta Gdańska oczekiwały, aby budynek ICONIC miał szczególny architektoniczny wygląd zewnętrzny. Aby był czytelnym identyfikatorem zarówno Forum Gdańsk, jak i miasta Gdańska. I sądzę, że tak się stało dzięki wykorzystaniu w projekcie budynku ICONIC walorów jego szczególnej lokalizacji zarówno w przestrzeni Forum Gdańsk, jak i w przestrzeni szerszej, jaką jest przedpole Głównego Miasta.
Budynek ICONIC zwraca na siebie uwagę przechodniów, a przede wszystkim jego szczególny narożnik z rzeźbą lwa. Przechodnie fotografują budynek ICONIC i umawiają się na spotkania „pod lwem”. I dzieje się tak od pierwszej chwili otwarcia Forum Gdańsk. Lew z Forum Gdańsk natychmiast zakorzenił się w świadomości odwiedzających Forum Gdańsk.
Prace projektowe Forum Gdańsk trwały kilka lat. Jak zmieniała się Pańska wizja architektoniczna budynku Iconic?
Z przedsięwzięciem Forum Gdańsk [dawniej Forum Radunia] jestem związany od kilkunastu lat, tj. od czasu gdy zajmowałem się wielobranżowymi analizami uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia i wynikającymi z nich wstępnymi dyspozycjami funkcjonalno-przestrzennymi obszarów komercyjnych. Analizy obejmowały pełne spektrum uwarunkowań, w tym uwarunkowania nie standardowe na przykład z zakresu kolejnictwa, dotyczące przykrycia torów kolejowych w kontekście wielowariantowym, zarówno na etapie realizacji przedsięwzięcia jak i po jego zakończeniu. Ciekawostką jest, że pomimo wstępnego etapu, jakim była analiza uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia wiele zagadnień, w szczególności sploty uwarunkowań kolejowych, infrastrukturalnych, drogowych wymagało krytycznej dla realizacji przedsięwzięcia dokładności około 5 cm.
W październiku 2013 roku poproszono mnie, bym zaproponował wygląd zewnętrzny budynku ICONIC. W tym czasie był już przesądzony wygląd zewnętrzny pozostałych budynków Forum Gdańsk wg koncepcji holenderskiego biura projektowego T+T i projektu budowlanego francuskiego biura SUD Architekci, jak również wygląd zewnętrzny budynku Kunsztu Wodnego wg projektu konkursowego Studia Architektonicznego KWADRAT z Gdyni.
Zaprojektowany przeze mnie wygląd zewnętrzny budynku ICONIC wraz z pomysłem rzeźby lwa został wiernie wprowadzony do projektu budowlanego i projektu przetargowego Forum Gdańsk sporządzonych przez francuskie biuro SUD Architekci. W zakresie rzeźby lwa moje dyspozycje realizacyjne dotyczyły wstępnego wyglądu rzeźby, szczegółowej jej lokalizacji i gabarytów oraz rozwiązania materiałowego (stal pokryta rdzą).
W sferze formalnej jestem projektantem projektu budowlanego w zakresie elewacji obiektu ikonicznego.
Wspomniał Pan, że projektując budynek Iconic brał Pan pod uwagę kilka zagadnień. Proszę powiedzieć, jakie zagadnienia miały wpływ na ostateczny wygląd budynku.
Marek Nakonieczny: Po pierwsze kadrowanie panoramy Głównego Miasta.
Budynek ICONIC kadruje prawostronnie panoramę Głównego Miasta postrzeganą z Nowego Targu Siennego Forum Gdańsk na przedłużeniu Drogi Królewskiej. Lewą stroną kadru jest budynek Kunsztu Wodnego. Zarówno budynek ICONIC, jak i budynek Kunsztu Wodnego, pomimo różnej wysokości zabudowy, wykorzystują podobne rozwiązania architektoniczne służące ukierunkowaniu postrzegania panoramy Głównego Miasta, tj. wzdłużne do osi przedłużenia Drogi Królewskiej płaskie przeszklone ściany i wyraziste krawędzie stropodachu.
Marek Nakonieczny: Po drugie uczytelnienie Kanału Raduni.
Budynek ICONIC uczytelnia Kanał Raduni - drugą najistotniejszą oś kompozycyjną Forum Gdańsk. I również w tym przypadku budynek ICONIC wykorzystuje wzdłużne do osi Kanału Raduni płaskie przeszklone ściany i wyraziste krawędzie stropodachu. Budynek ICONIC wraz z równoległą do Kanału Raduni przeciwległą pierzeją zabudowy Forum Gdańsk – kadrują zarówno widok na główne wejście do Forum Gdańsk, jak i widok w kierunku przeciwnym na Kunszt Wodny.
Marek Nakonieczny: Po trzecie szczególny narożnik budynku ICONIC.
Szczególny narożnik budynku ICONIC wraz z rzeźbą lwa, może też i najważniejszy narożnik całego Forum Gdańsk uczytelnia ten rejon Forum Gdańsk, w którym krzyżują się dwie najistotniejsze osie kompozycyjne - oś przedłużenia Drogi Królewskiej i oś Kanału Raduni. Wyróżnia go zarówno architektoniczne rozwiązanie formalne polegające na zastosowaniu charakterystycznej stylistyki dachu do obudowy tego narożnika, jak również miejsce na tym narożniku dedykowane dla istotnej symbolicznie rzeźby w skali skomponowanej z budynkiem ICONIC, czyli rzeźby lwa.
Marek Nakonieczny: Po czwarte dach budynku ICONIC.
Płaski dach budynku ICONIC ma kilka odniesień:
- do Bramy Wyżynnej, którą „płaski” dach wyróżnia na pierwszym planie panoramy Głównego Miasta widzianej z Nowego Targu Siennego,
- do budynku Kunsztu Wodnego również z „płaskim” dachem,
- do sąsiedniej nowej zabudowy Forum Gdańsk wokół Nowego Targu Siennego i, docelowo, do przyszłego budynku biurowego na przekryciu torów kolejowych wzdłuż ul. 3 Maja.
Powyższe odniesienia mają charakter indywidualnej interpretacji autora.
W budynku ICONIC ściśle geometryczna forma dachu, wraz z skośną podbudową dachu i skośną obudową szczególnego narożnika z rzeźbą lwa tworzą kompozycyjną całość ekspresyjnej, zgeometryzowanej rzeźby dachu. Kompozycyjna całość ma swój początek w styku jednopunktowym (!) szczególnego narożnika budynku ICONIC z ziemią. Poprzez ten narożnik i wkomponowaną w niego rzeźbę lwa kompozycja rozwija się ku górze, aby jeszcze wyżej rozwinąć się w szeroki, zgeometryzowany dach. Dalszy rozwój tej kompozycji ku górze gwałtownie przerywa odcięcie płaszczyzną poziomą o ostrej linii cięcia. Rzeźba lwa na szczególnym narożniku jest integralną częścią ogólnej kompozycji.
W świetle powyższych intencji kompozycyjnych neutralne znaczenie mają płaskie przeszklone ścian obwodowe.
Z zadowoleniem stwierdzam, że liczne ambitne zdjęcia, jakie pojawiły się w intrenecie po zaistnieniu budynku ICONIC z rzeźbą lwa odczytują intencje kompozycyjne budynku ICONIC i rolę kompozycyjną rzeźby lwa.
Marek Nakonieczny: Po piąte budynek ICONIC w elewacji od strony ul. Okopowej.
Bryła budynku ICONIC kompozycyjnie porządkuje układ brył, dachów i ścian cokołowych w elewacji Forum Gdańsk od strony ul. Okopowej. Prostopadłościenna bryła budynku kina na południu i również prostopadłościenna bryła budynku ICONIC na krańcu północnym są dwiema dominantami tej elewacji. Pomiędzy nimi elewacja jest „rozdrobniona” na mniejsze bryły, dachy i różnie nachylone płaszczyzny cokołowe.
Należy tu zaznaczyć, że budynek ICONIC, przede wszystkim, jest obiektem związanym kompozycyjnie z przedłużeniem osi Drogi Królewskiej i z osią Kanału Raduni. Wtórnie z elewacją od strony ul. Okopowej. Plan miejscowy dopuszcza nową zabudowę po likwidacji i w miejscu obecnej zachodniej jezdni ul. Okopowej. Nowa zabudowa może, tym samym, zasłonić obecną elewację Forum Gdańsk od strony ul. Okopowej.
Marek Nakonieczny: I wreszcie, po szóste odniesienia perspektywiczne budynku ICONIC.
W planach miejscowych najczęściej stosowaną formułą odniesień gabarytowych budynku projektowanego do budynków istniejących jest liczbowe określenie wysokości. Spełnienie tego warunku formalnie zamyka zagadnienie. W przypadku budynku ICONIC dodatkowo wyznaczyłem charakterystyczne gabaryty budynku w oparciu o relacje perspektywy z wybranych punktów patrzenia, zarówno na placu Nowy Targ Sienny, jak i z oddalenia poza Forum Gdańsk. Powyższe odniesienia perspektywiczne mają charakter indywidualnej interpretacji autora.
Stalowy Lew zdobi północno-zachodni budynek kompleksu Forum Gdańsk. Skąd pomysł na takie rozwiązanie?
Szczególne znaczenie w zaprojektowanym przeze mnie wyglądzie zewnętrznym budynku ICONIC odgrywa wielkogabarytowa rzeźba lwa na narożniku przy skrzyżowaniu dwóch najistotniejszych osi kompozycyjnych - osi na przedłużeniu Drogi Królewskiej i osi Kanału Raduni.
W symbolice tego miejsca odniosłem się do Długiego Targu na przeciwnym, wschodnim końcu Drogi Królewskiej, czyli do „duetu” Ratusza Głównego Miasta i Fontanny Neptuna. „Duet” ten jest ikoną dawnego Gdańska.
Mając możliwość oddziaływania na Nowy Targ Sienny na przeciwnym, zachodnim przedłużeniu osi Drogi Królewskiej – zaproponowałem współczesny „duet” wyrazistej i symbolicznej dla Gdańska rzeźby z budynkiem ICONIC. Zaproponowałem rzeźbę lwa, jako zwierzęcia szczególnego w symbolice Gdańska.
Mniej więcej w tym samym czasie władze Miasta Gdańska inicjowały szereg działań związanych z promocją wśród mieszkańców i turystów symboliki „gdańskiego lwa”. Zrealizowano wg mojego projektu jeden z największych w Europie obiektów dla lwów w Gdańskim Ogrodzie Zoologicznym, rozpoczęto rozmieszczanie statuetek lwa na gdańskiej trasie turystycznej.
Projektując wygląd zewnętrzny budynku ICONIC określiłem wstępny wygląd rzeźby, szczegółową jej lokalizację i gabaryty oraz rozwiązanie materiałowe (stal pokryta rdzą) na szczególnym narożniku tego budynku, aby stanowiła ona zintegrowaną całość z budynkiem ICONIC, zarówno w ogólnym widoku z różnych miejsc z dalszych odległości, jak i z bardzo bliska.
Rzeźba wykonana ze stali nawiązuje do tradycji i historii Gdańska, w której postaci lwów odgrywają istotną rolę. Zadaniem artysty było stworzenie dzieła, które wkomponuje się w rozwiązania architektoniczne budynku. Czy miał Pan wizję który artysta mógłby podjąć wyzwanie?
Z ramienia Forum Gdańsk sporządziłem dla artystów rzeźbiarzy wytyczne przede wszystkim w zakresie:
- znaczenia lwa w mieście Gdańsku w kontekście rzeźby lwa w Forum Gdańsk,
- wzajemnych relacji pomiędzy architekturą budynku ICONIC a rzeźbą lwa, w tym w zakresie lokalizacji i gabarytów rzeźby na budynku ICONIC, typologii miejsc dedykowanych dla łącznego postrzegania rzeźby lwa i architektury budynku ICONIC,
- szczegółów technicznych i funkcjonalnych rzeźby lwa.
W oparciu o powyższe wytyczne Forum Gdańsk wyłoniło artystę rzeźbiarza Pana Tomasza Górnickiego dla realizacji rzeźby.
We współczesnej architekturze, inaczej niż miało to miejsce w przeszłości, rzadkością jest współdziałanie architekta z rzeźbiarzem dla urzeczywistnienia budynku, w którym architektura i rzeźba stanowią integralną całość kompozycyjną. Było to wyzwanie tym większe, że skłaniałem się ku wyrazistej rzeźbie wielkogabarytowej, jako takiej chyba nie obecnej we współczesnych polskich budynkach. Forsowałem ryzykowne wyzwanie. Zarówno dla architekta, dla rzeźbiarza, jak i dla inwestora. Budynek ICONIC bez rzeźby mógłby nie uzyskać statusu „ikonicznego”, a rzeźba mogła by zostać niewłaściwie odebrana na budynku dla niej nie zadedykowanym.
Dzięki wzajemnemu zrozumieniu intencji artystycznych architekta i rzeźbiarza wypracowaliśmy z Panem Tomaszem Górnickim konsensus pomiędzy sferą architektoniczną i rzeźbiarską. Konsensus, a nie kompromis naruszający intencje architekta lub rzeźbiarza.
Jak układała się współpraca? Czy wizja artystyczna zmieniała się w trakcie realizacji? Czy obyło się bez różnicy zdań?
Nasza współpraca od początku układała się wspaniale, począwszy od fazy wstępnych, autorskich wyobrażeń rzeźby Pana Tomasza, poprzez modelowanie elektroniczne i model gliniany, aż po montaż na budynku ICONIC. Taka współpraca, to ewenement!
Pamiętam emocje związane z zaproszeniem mnie przez Pana Tomasza Górnickiego do jego pracowni, w której po raz pierwszy zaprezentował mi wykonany w skali 1:10 gliniany model rzeźby lwa osadzonej na stalowym modelu narożnika budynku ICONIC. Choć znane mi były kolejne komputerowe wersje tej rzeźby, to od pierwszego spojrzenia (bez przenośni) realny widok zachwycił mnie ekspresją i trafnością doboru środków artystycznych. Natychmiast wysłałem wiadomości do współpracowników zaangażowanych w sprawę - „Tak, mamy lwa !”
Forum Gdańsk to przestrzeń otwarta na sztukę i kulturę. Z inicjatywy Forum zawiązała się grupa artystyczna o nazwie Kolektyw Forum. W jego skład wchodzą Ne Spoon, Tomasz Górnicki, Monstfur, S.C. Szyman i Simpson. Jaki jest zakres współpracy Pana z Kolektywem?
Oprócz zagadnień projektowych budynku ICONIC, w tym przygotowanie rzeźby lwa, związany byłem współpracą z ramienia Forum Gdańsk z zespołem artystów „Kolektyw Forum Gdańsk”, realizujących zadania artystyczne z zakresu rzeźby, metaloplastyki, malarstwa i kompozycji zieleni. Współpraca dotyczyła: dekoracji ściany północnej dawnego budynku sióstr, dekoracji ściany wzdłuż ul. 3 Maja oraz „przedpola ekologicznego” wzdłuż wiaduktu Hucisko i na tzw. „Placu Ratuszowym” tj. pomiędzy przekryciem ul. Nowe Podwale Grodzkie, a budynkami Poczty Polskiej i Biblioteki.
Dziękuję za rozmowę.
