Plac Małachowskiego w Warszawie – II miejsce
Projekt zespołu autorskiego w składzie Grzegorz Stiasny, Jakub Wacławek, Jan Bagiński, Filip Dzimwasha, Adam Kluczek, Karolina Kuczyńska, zdobył II nagrodę ze wskazaniem do realizacji w konkursie na modernizację Placu Małachowskiego w Warszawie.
Jest to koncepcja, która otrzymała największą liczbę głosów od jurorów Sądu Konkursowego. Jednak, mimo że projekt uznano za najlepszy, zdecydowano się nie przyznawać I nagrody, ponieważ praca m.in. nie zapewnia właściwej ekspozycji wszystkim czterem zabytkom i nie zawiera oryginalnej propozycji działań kulturalnych czy społecznych placu. Warto przypomnieć, że w odróżnieniu od większości konkursów architektoniczno-urbanistycznych w konkursie tym oczekiwano nie tylko trafnych rozwiązań projektowych, ale i autorskiego pomysłu na działanie placu, który otaczają instytucje kultury, religii, nauki i biznesu – napisało Jury w uzasadnieniu dla II nagrody.
Nadrzędnym celem konkursu było przywrócenie Placowi Małachowskiego funkcji placu miejskiego we współczesnej wersji – stworzenie przyjaznej dla mieszkańców i turystów przestrzeni publicznej, uwolnienie potencjału wyjątkowego sąsiedztwa i przenikających się środowisk kultury, sztuki, nauki i biznesu.
Koncepcja projektu
Koncepcja proponuje realizację „Promenady Muzeów” z Kręgiem Sztuki, czyli przestrzeni metropolitalnej placu przeznaczonej do intensywnego użytkowania, łączącej Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki, przedpolem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego św. Trójcy i Ogrodem Saskim. Wprowadza także „piazzettę” ul. Burschego – dawny dziedziniec kościoła.
Zwycięska koncepcja skłania także ku „archeologicznemu” stopniowemu obniżeniu istniejącego terenu do poziomu dolnego Kościoła i podporządkowuje pieszym tę część placu, tworząc na niej warunki do zgromadzeń, działań kulturalnych od samodzielnej kontemplacji do miejsca spotkań. Ponadto proponuje zwolnienie ruchu kołowego i lokalne wyniesienia jezdni, przyznając priorytet pieszym. Przewiduje także punkt wynajmu rowerów miejskich Veturilo.
O konkursie
Sąd Konkursowy ocenił 49 prac, które wpłynęły na konkurs. Jury, poza II nagrodą, przyznało również dwie nagrody równorzędne za III miejsce:
- zespołowi autorskiemu: architektom Marcinowi Adamczewskiemu, Karolowi Pasternakowi, Piotrowi Maciaszkowi, Adrianie Bartniczuk, Dianie Kwiatkowskiej, Tomaszowi Mikosiowi
- oraz zespołowi autorskiemu: architektom Jerzemu Porębskiemu, Grzegorzowi Niwińskiemu przy współpracy z Janem Gancarkiem i Towarzystwem Projektowym s.c.
oraz dwa wyróżnienia:
- pracowni Michał Bernasik Architekt
- zespołowi autorskiemu: architektom Tomaszowi Walaszczykowi, Bartłomiejowi Pyrzykowi i Konradowi Jamrozikowi.
Wszystkie zgłoszone prace można oglądać na wystawie pokonkursowej, która będzie czynna od 17 lipca w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Ogłoszenie wyników konkursu jest ukoronowaniem ponad 3 lat pracy koalicji starającej się o doprowadzenie do modernizacji Placu Małachowskiego.
Historia Placu Małachowskiego
Plac Małachowskiego, wytyczony w 1825 r., zlokalizowany jest u zbiegu ulic Królewskiej, Traugutta, Mazowieckiej i Kredytowej, w pobliżu instytucji świata kultury, biznesu, nauki oraz religii, w pobliżu pięknych tras spacerowych – Ogrodu Saskiego czy Krakowskiego Przedmieścia. Ta część miasta ma istotne znaczenie dla stolicy. Według planów Warszawy Lindley’a krzyż na kopule Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na Placu Małachowskiego wyznaczał środek warszawskiego układu geodezyjnego. Na przełomie XVIII/XIX w. Plac był ważnym ośrodkiem religijnym oraz pracy nad rozwojem duchowym. W 1781 r. dokonano oficjalnego otwarcia Kościoła św. Trójcy. Z kolei w Czerwonym Dworze (obecnie znajduje się tu gmach Państwowego Muzeum Etnograficznego) siedzibę miały dwie loże masońskie: „Złoty Lichtarz” i „Samarytanin”. Ulica Mazowiecka od stuleci była miejscem spotkań ludzi sztuki i warszawskiej inteligencji. W okresie dwudziestolecia międzywojennego funkcjonowała tu słynna „Restauracja Ziemiańska”, która wśród stałych bywalców gościła m.in. Jana Lechonia, Antoniego Słonimskiego czy Juliana Tuwima. Wydawnictwo „Rój” mieszczące się w oficynie gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego zostało założone przez Melchiora Wańkowicza i znakomitego wydawcę Mariana Kistera. W kamienicy przy ul. Mazowieckiej 12 funkcjonowało Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza.
Plac nazwano oficjalnie w 1916 roku nazwiskiem marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego. Plac nigdy nie został świadomie zakomponowany jako jednolity układ urbanistyczny, był raczej efektem naturalnego rozwoju sieci ulicznej w tej części Warszawy. Jego powstanie podporządkowane zostało jednak przede wszystkim głównej dominancie, jaką stanowił kościół ewangelicko-augsburski oddany do użytku we wrześniu 1781 roku. W latach pięćdziesiątych XIX wieku następuje gwałtowny rozwój tej części miasta. W latach 1854-1858 na parceli utworzonej po rozbiórce osiemnastowiecznego Czerwonego Dworu, powstał monumentalny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (obecnie Muzeum Etnograficzne). W 1867 roku posesję na której dziś znajduje się zachodnie skrzydło hotelu Victoria, kupił od Bernarda Kohena, Leopold Kronenberg. W latach 1868-1871 wystawił on na oczyszczonej z zabudowań parceli, monumentalny pałac zaprojektowany przez architekta berlińskiego Georga Hitziga. Pałac Kronenberga był jedną z najpiękniejszych spośród wielkich rezydencji burżuazyjnych Królestwa Polskiego. Jedną z najważniejszych inwestycji na placu Małachowskiego rozpoczęto pod koniec XIX wieku. W latach 1898 – 1900, wzniesiono pierwsze z czterech zaprojektowanych przez Stefana Szyllera skrzydeł gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Plac Ewangelicki zyskał zatem wspaniałą oprawę w postaci kościoła św. Trójcy, gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, pałacu Kronenberga i budynku Zachęty. Całości dopełniła w latach 1907-1910 potężna kamienica hrabiego Edwarda Raczyńskiego zaprojektowana przez Jana Heuricha młodszego. We wrześniu 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Pastwą ognia padają już 16 września pałac Kronenberga i kościół ewangelicko-augsburski. Wypalone zostają także kamienice przy Królewskiej. Skwer zostaje całkowicie zdewastowany w efekcie wycinki drzew i przekopania go rowem przeciwlotniczym. We wrześniu 1944 roku w okolicy trwają ciężkie walki, niemiecka artyleria i lotnictwo dokonują ogromnych niszczeń. Powstańcy zdobywają gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Do wyzwolenia ocalał budynek Zachęty i kamienica Raczyńskiego. Po wojnie plac miał szansę odzyskania wielkomiejskiego charakteru, jednak prace nad odbudową poszczególnych obiektów przeciągały się, a część rekonstrukcji wykonano mało starannie. W 1948 roku odbudowano kamienicę Raczyńskiego przeznaczając ją na potrzeby Ministerstwa Poczty i Telegrafów, zamieniając jednak witryny sklepowe na niewielkie okna. Mury wypalonego pałacu Kronenberga stały przez wiele lat. Kiedy Francja zrezygnowała z przeznaczenia tego gmachu na siedzibę ambasady, w latach 1961-1962 korpus pałacu rozebrano, niszcząc również wystrój rzeźbiarski. Na jego miejscu stanął w latach siedemdziesiątych “Hotel Victoria”.
