Jak łatwo popełnić przestępstwo budując dom

Większość osób budując zwykły dom jednorodzinny nie zdaje sobie sprawy jak łatwo popełnić czyn, za który grozi odpowiedzialność karna. Wydawało by się, że treść art. 90 Prawa budowlanego jednoznacznie określa znamiona czynów, za które grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Przestępstwa w Prawie budowlanym

Z treści tego przepisu wynika, że nie wolno prowadzić robót budowlanych obiektu budowlanego bez wymaganego pozwolenia na budowę bądź też bez wymaganego zgłoszenia albo mimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy organ. Mamy zatem dwie sytuacje: gdy prace budowlane wykonywane są bez wymaganego pozwolenia na budowę oraz druga sytuacja gdy prace wykonuje się bez zgłoszenia lub pomimo sprzeciwu właściwego organu. Podział ten bierze się stąd, że ustawodawca dokonał przedmiotowego podziału robót budowlanych. Mniej skomplikowane roboty budowlane enumeratywnie wymienione w ustawie wymagają do ich przeprowadzenia jedynie zgłoszenia właściwemu organowi. W innych przypadkach niż dwie powyższe sytuacje, właściwy organ wstrzymuje postanowieniem prowadzenie robót budowlanych wykonywanych:

1. bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia lub
2. w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska.

Nie zastosowanie się do takiego wstrzymania prowadzi do odpowiedzialności karnej.

Teoretycznie sprawa wydaje się prosta. Nie wolno budować bez pozwolenia lub zgłoszenia. W praktyce jednak, zwłaszcza jeśli chodzi o roboty budowlane polegające na dobudowie części budynku świadomość inwestorów, że popełniają przestępstwo nie jest tak oczywista.

Remont ogrodzenia a przestępstwo

Wyobraźmy sobie taką sytuację. Właściciel nieruchomości wymienia stare, zniszczone ogrodzenie od strony ulicy na nowe w taki sposób, że przesunął jego położenie o 15 cm w głąb działki budowlanej. W opinie inwestora prawdopodobnie przeprowadzono zwykły remont ogrodzenia, na które to czynności nie jest wymagane pozwolenie na budowę ani zgłoszenie. Niestety w myśl przepisów prawa popełnił występek, zagrożony karą określoną w art. 90 Prawa budowlanego. Zgodnie bowiem z art. 30 ust. 1 pkt 3 Prawa budowlanego zgłoszeniu właściwemu organowi wymaga „… budowa ogrodzeń od strony dróg, ulic, placów, torów kolejowych i innych miejsc publicznych oraz ogrodzeń o wysokości powyżej 2,20 m …”. Poprzez przesunięcie ogrodzenia w głąb działki inwestor właściwie dokonał budowy ogrodzenia od strony ulicy bez wymaganego zgłoszenia.

Budowa wiaty a przestępstwo

Weźmy drugi przykład. Budowa wiaty na działce budowlanej. Istnieje dziwne przekonanie, ze można bezkarnie wybudować wiatę bez procedury prawa budowlanego np. w ramach zagospodarowania ogrodu. Nic bardziej mylnego. Wprawdzie art. 29 Prawa budowlanego w ustępie 1 punkt 2) zwalnia z obowiązku pozyskania pozwolenia na budowę wiat, jednak art. 30 ust. 1 pkt 1) nakłada obowiązek zgłoszenia faktu budowy wiaty. Konsekwencją braku zgłoszenia budowy wiaty może być nakaz rozbiórki oraz zawiadomienie o podejrzeniu popełniania przestępstwa. Kto bowiem w myśl art. 90 Prawa budowlanego wykonuje roboty budowlane bez wymaganego zgłoszenia podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do lat dwóch.

Co na to Sąd Najwyższy?

Trzeba także pamiętać, że Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 25 czerwca 1996 r. V KKN 43/96 wypowiedział się w tej sprawie jednoznacznie: Artykuł 90 Prawa budowlanego obejmuje kryminalizacją samowolę budowlaną zarówno poprzedzającą decyzje organów nadzoru budowlanego, wydane w myśl art. 48 i 50 ust. 1 pkt 1 lub 2 Prawa budowlanego, jak i dalszą wskutek wykonywania robót budowlanych, pomimo wydanych decyzji o rozbiórce lub wstrzymaniu tych robót. Wynika z tego, że karną odpowiedzialność ponosi zarówno sprawca, który dokona samowoli budowlanej tzw. „pierwotnej” czyli bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia, a także ten, który kontynuuje w takich warunkach roboty budowlane po uprzedniej interwencji organów nadzoru budowlanego.

Kary za czyny zabronione

Często inwestorzy dokonując niepozornych „ulepszeń” w zagospodarowaniu działki budowlanego sami skazują się na niebanalną odpowiedzialność. Zauważmy, że zgodnie z Kodeksem karnym …grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540. (…) Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 000 złotych. Bardziej uciążliwe są oczywiście kara ograniczenia wolności (maksymalnie do 12 miesięcy), kiedy to w czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:

1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

2) jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,

3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary,

czy kara pozbawienia wolności do lat 2.