Charakterystyka energetyczna budynków

Obecnie w Departamencie Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Wodnej trwają prace nad projektem ustawy o charakterystyce energetycznej budynków, co jest efektem konieczności wprowadzenia do polskiego systemu prawnego postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 roku w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. Urz. UE L 153 z 18.06.2010, str. 13 – 35).

1. Podstawy prawne charakterystyki energetycznej budynków.

Aktualnie system oceny energetycznej budynków regulują następujące akty normatywne:

- dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 roku w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. Urz. UE L 1 z 04.01.2003, str. 65—71),

- ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz.U.2010.243.1623 j.t. z późn. zm.), przy czym pierwotne wprowadzenie postanowień dyrektywy 2002/91/WE (już nieobowiązującej) został wprowadzony do polskiego systemu prawnego wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 19 września 2007 roku o zmianie ustawy - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 191, poz. 1373), następnie znowelizowanej ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 roku o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 161 poz. 1279),

- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki oraz ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.),

- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. Nr 120, poz. 1133, z późn. zm.),

- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 stycznia 2008 roku w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową (Dz. U. Nr 17, poz. 104),

- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 roku w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (Dz. U. Nr 201, poz. 1240),

- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby sporządzającej świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową (Dz. U. Nr 224 poz. 1802).

2. Przedmiot regulacji w zakresie charakterystyki energetycznej budynków w polskim ustawodawstwie.

Powyższe akty normatywne w zakresie polskiego ustawodawstwa dotyczącego oceny energetycznej budynków obejmują:

- obowiązek sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków, lokali mieszkalnych oraz części budynku stanowiących samodzielną całość techniczno-użytkową, w oparciu o jednolitą metodologię obliczania charakterystyki energetycznej,

- obowiązek regularnych kontroli kotłów opalanych paliwem nieodnawialnym oraz urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji,

- wprowadzenie minimalnych wymagań dotyczących standardu energetycznego nowych budynków,

- wprowadzenie minimalnych wymagań dotyczących standardu energetycznego budynków istniejących, podlegających przebudowie,

- zalecenia rozpatrzenia opłacalności zastosowania w budynkach nowowznoszonych, o powierzchni użytkowej większej niż 1000 m2, najefektywniejszych pod względem energetycznym alternatywnych systemów dostaw energii opartych na źródłach odnawialnych (np. skojarzone wytwarzanie ciepła i elektryczności, pompy ciepła),

- wymóg sporządzania w ramach projektu budowlanego projektowanej charakterystyki energetycznej obiektu budowlanego w oparciu o przepisy dotyczące metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową.

3. Co zmieniła nowelizacja z 2009 roku?

Przepisy dotyczące oceny energetycznej budynków podlegały jednokrotnej korekcie poprzez uchwalenie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 161 poz. 1279). Głównymi jej celami było:

– szczegółowe określenie sytuacji, w których powstaje obowiązek sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego,

– wprowadzenie reguł postępowania, zasad niezależności oraz odpowiedzialności zawodowej dla osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej,

– doprecyzowanie zasad prowadzenia rejestrów osób uzyskujących uprawnienia do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej.

4. Nowe kwestie przewidziane w projekcie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków.

Według założeń projektu ustawy o charakterystyce energetycznej budynków przygotowanych przez Departament Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa Ministerstwa transportu, budownictwa i gospodarki morskiej, celem dostosowania ustawodawstwa polskiego do postanowień dyrektywy 2010/31/UE, w projektowanej ustawie o charakterystyce energetycznej budynków mają zostać uregulowane następujące, nowe kwestie:

- zapewnienie egzekwowania obowiązku przekazywania świadectw w przypadku sprzedaży budynku lub części budynku, doprecyzowanie przypadków, gdy zachodzi obowiązek sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej z wyszczególnieniem na budynki nowe i istniejące,

- zapewnienie kontroli świadectw charakterystyki energetycznej oraz protokołów z przeglądów systemów grzewczych i klimatyzacji oraz kotłów przez niezależny organ,

- wprowadzenie obowiązku zamieszczania informacji dot. efektywności energetycznej budynków w reklamach komercyjnych w mediach,

- wydanie delegacji ustawowej do opracowania krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niemal zerowym zużyciu energii, oraz rozporządzeń wykonawczych w zakresie metodyki obliczania świadectw charakterystyki energetycznej budynków oraz wzorów świadectw rozporządzenia w sprawie rejestru, prowadzenia kontroli świadectw oraz protokołów kontroli urządzeń grzewczych i klimatyzacyjnych,

- wprowadzenie obowiązku posiadania świadectwa dla istniejących budynków zajmowanych przez władze publiczne, o powierzchni większej niż 500 m², próg dotyczący powierzchni użytkowej 9 lipca 2015 roku zostanie obniżony do 250 m2,

- rozszerzenie istniejącego obowiązku kontroli systemów ogrzewania i klimatyzacji,

- wprowadzenie obowiązku umieszczania świadectw charakterystyki energetycznej w widocznym miejscu, w przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz budynków użyteczności publicznej, dla których istnieje świadectwo charakterystyki energetycznej, o powierzchni większej niż 500 m², próg dotyczący powierzchni użytkowej 9 lipca 2015 roku zostanie obniżony do 250 m2.

Zdaniem autorów projektu ustawy zdefiniowania wymagają następujące pojęcia:

- świadectwo charakterystyki energetycznej - należy przez to rozumieć dokument zawierający informację o charakterystyce energetycznej budynku lub jego części przeznaczonej do odrębnego użytkowania, sporządzony na podstawie przepisów odrębnych,

- budynek o niemal zerowym zużyciu energii – należy przez to rozumieć budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej, szczegółowo zdefiniowany w krajowym planie działań, mającym na celu zwiększenie liczby budynków o niemal zerowym zapotrzebowaniu na energię, w którym wymagana energia do zapewnienia funkcji użytkowych pochodzi w dużym stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu,

- klasa energetyczna – należy przez to rozumieć miarę określającą charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku, podawaną w formie liter od A+ do G, przy czym klasa A oznacza budynek najbardziej energooszczędny, wyznaczaną zgodnie z przepisami odrębnymi, natomiast klasę A+ oznacza budynek tzw. pasywny lub prawie zero-energetyczny,

- charakterystyka energetyczna budynków - należy przez to rozumieć zbiór danych i wskaźników energetycznych budynku, określających całkowite obliczeniowe lub pomierzone zapotrzebowanie budynku na energię na potrzeby związane z typowym użytkowaniem budynku, przy uwzględnieniu warunków klimatycznych oraz wymagań jakości środowiska wewnętrznego w budynku.

5. Pozostałe zdefiniowane pojęcia zawarte w dyrektywie.

Przy czym wskazać należy, iż dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 roku w sprawie charakterystyki energetycznej budynków definiuje ponadto definicję:

- "system techniczny budynku" oznacza urządzenia techniczne do ogrzewania, chłodzenia, wentylacji, ciepłej wody, oświetlenia budynku lub modułów budynku, lub ich kombinację;

- "energia pierwotna" oznacza energię pochodzącą z odnawialnych i nieodnawialnych źródeł, która nie została poddana żadnemu procesowi przemiany lub transformacji;

- "energia ze źródeł odnawialnych" oznacza energię pochodzącą z niekopalnych źródeł odnawialnych, a mianowicie energię wiatru, energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną, geotermalną i hydrotermalną i energię oceanów, hydroenergię, energię pozyskiwaną z biomasy, gazu pochodzącego z wysypisk śmieci, oczyszczalni ścieków i ze źródeł biologicznych (biogaz);

- "przegrody zewnętrzne" oznaczają zintegrowane elementy budynku, które oddzielają jego wnętrze od środowiska zewnętrznego;

- "moduł budynku" oznacza sekcję, piętro lub mieszkanie w budynku zaprojektowane lub przerobione do odrębnego użycia;

- "element budynku" oznacza system techniczny budynku lub element przegród zewnętrznych budynku;

- "ważniejsza renowacja" oznacza renowację budynku, w której:

a) całkowity koszt prac renowacyjnych związanych z przegrodami zewnętrznymi lub systemami technicznymi budynku przekracza 25 % wartości budynku, nie wliczając wartości gruntu, na którym usytuowany jest budynek; lub

b) renowacji podlega ponad 25 % powierzchni przegród zewnętrznych.

Państwa członkowskie mogą wybrać zastosowanie opcji a) lub b);

- "norma europejska" oznacza normę przyjętą przez Europejski Komitet Normalizacyjny, Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki lub Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych i udostępnioną do użytku publicznego;

- "kogeneracja" oznacza jednoczesne wytwarzanie w jednym procesie energii cieplnej i elektrycznej lub energii mechanicznej;

- "poziom optymalny pod względem kosztów" oznacza poziom charakterystyki energetycznej skutkujący najniższym kosztem w trakcie szacunkowego ekonomicznego cyklu życia, przy czym:

a) najniższy koszt jest określany z uwzględnieniem związanych z energią kosztów inwestycyjnych, kosztów utrzymania i eksploatacji (w tym kosztów energii i oszczędności, kategorii odnośnego budynku, zysków z wytworzonej energii – w stosownych przypadkach) oraz – w stosownych przypadkach – kosztów usunięcia; oraz

b) szacunkowy ekonomiczny cykl życia określany jest przez każde państwo członkowskie.

- "system klimatyzacji" oznacza połączenie elementów wymaganych dla zapewnienia formy obróbki powietrza w pomieszczeniach, za pomocą których temperatura jest kontrolowana lub może być obniżana;

- "kocioł" oznacza połączenie kotła z palnikiem przeznaczone do przekazywania cieczom ciepła uwalnianego w procesie spalania;

- "znamionowa moc użyteczna" oznacza maksymalną moc cieplną, wyrażoną w kW, określoną i gwarantowaną przez producenta jako możliwą do dostarczenia podczas ciągłej pracy przy zachowaniu sprawności użytkowej podanej przez producenta;

- "pompa cieplna" oznacza maszynę, urządzenie lub instalację, która przenosi ciepło z naturalnego otoczenia, takiego jak powietrze, woda lub grunt, do budynków lub zastosowań przemysłowych poprzez odwrócenie naturalnego przepływu ciepła, tak że przepływa ono z niższej do wyższej temperatury. W przypadku odwracalnych pomp ciepła mogą one także odprowadzać ciepło z budynków do naturalnego otoczenia;

-"system ogrzewania lokalnego" lub "chłodzenia lokalnego" oznacza dystrybucję energii termicznej w postaci pary, gorącej wody lub schłodzonych płynów z centralnego źródła produkcji przez sieć do wielu budynków lub punktów w celu wykorzystania jej do ogrzewania lub chłodzenia pomieszczeń lub procesów.

6. Proponowane w projekcie ustawy zmiany.

Określenie jakie budynki i w jakich sytuacjach objęte są obowiązkiem.

Według proponowanego projektu będą to dwie sytuacje. W przypadku budynku nowego lub jego części przeznaczonej do odrębnego użytkowania ( na przykład poprzez wyodrębnienie mieszkania będą to sytuacje gdy budynek jest:

- oddawany do użytkowania, zgodnie z przepisami ustawy Prawo budowlane,

- zbywany na podstawie umowy sprzedaży,

- wynajmowany.

W przypadku natomiast budynku istniejącego lub jego części przeznaczonej do odrębnego użytkowania będą to sytuacje:

- zbycia na podstawie umowy sprzedaży,

- wynajmu,

- zbycia na podstawie umowy zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,

- zajmowania przez władze publiczne, gdy powierzchnia użytkowa jest większa niż 500 m2,

- przebudowy, w rozumieniu art. 3 pkt 7a ustawy Prawo budowlane.

Utrata ważności świadectwa

Autorzy projektu proponują aby świadectwo charakterystyki energetycznej straciło ważność w dwóch przypadkach:

- po 10 latach od jego sporządzenia,

- po stwierdzeniu oczywistych i rażących błędów w wykonanym świadectwie w trakcie przeprowadzanego przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej postępowania w sprawie utraty uprawnień do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej.

Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku lub jego części, lub jego kopia będzie sporządzone i załączone do:

- zawiadomienia o zakończeniu budowy budynku lub wraz ze złożeniem wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie, o którym mowa w art. 57 ust. 1 ustawy-z dnia 7 lipca 1994 roku - Prawo budowlane,

- aktu notarialnego, na mocy którego budynek lub część budynku zostanie sprzedana lub zbyta na podstawie umowy zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,

- pisemnej umowy najmu budynku lub jego części.

Odstępstwo od obowiązku sporządzenia świadectwa

Autorzy projektu powołując się na art. 12 ust. 6 dyrektywy 2010/31/UE, na mocy którego możliwe jest wprowadzenie przez państwo członkowskie odstępstwa od obowiązku sporządzania i przekazywania świadectw charakterystyki energetycznej dla niektórych kategorii budynków, proponują aby przepisy dotyczące obowiązku wykonania świadectw charakterystyki energetycznej nie miały zastosowania do budynków:

- wpisanych do rejestru zabytków, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.),

- używanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej,

- przeznaczonych do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata,

- przemysłowych, gospodarczych i inwentarskich, nieposiadających instalacji zużywających energię,

- mieszkalnych, przeznaczonych do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,

- wolnostojących o powierzchni użytkowej poniżej 50 m².

Ponadto w ustawie przewiduje się przepis, na mocy którego budynki podlegające obowiązkowi certyfikacji energetycznej będą z niego zwolnione w przypadku gdy sporządzone będzie świadectwo w oparciu o przepisy ustawy - Prawo budowlane.