Obliczenia śladu węglowego (WLC – Whole Life Carbon) w wybranych krajach Unii Europejskiej
Budownictwo odpowiada za znaczną część emisji gazów cieplarnianych w Europie. W związku z tym wiele krajów przyjmuje regulacje dotyczące całkowitego śladu węglowego (WLC – Whole Life Carbon), obejmujące zarówno emisje operacyjne, jak i wbudowany ślad węglowy. Poniższa analiza prezentuje podsumowanie najlepszych praktyk w pięciu krajach europejskich (Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Szwecja) i przedstawia ścieżki legislacyjne oraz kluczowe wnioski.
Whole Life Carbon
WLC to kompleksowa analiza emisji gazów cieplarnianych generowanych przez budynki w całym ich cyklu życia: od produkcji materiałów, przez budowę, eksploatację, aż po rozbiórkę i recykling. Standardem stosowanym w Unii Europejskiej do oceny WLC jest norma EN 15978, uzupełniona przez ramy Level(s), które pozwalają na harmonizację oceny środowiskowej budynków.
Więcej na temat śladu węglowego znajdziesz w naszym artykule - Co to jest ślad węglowy budynków (GWP/WLC/LCA)?
Brak polskiej metodyki obliczania śladu węglowego budynków
Obecnie w Polsce nie istnieje krajowa metodyka obliczeń śladu węglowego budynków, określanego jako GWP (Global Warming Potential) lub WLC (Whole Life Carbon). Jednak analiza metodyk wdrożonych w innych krajach Unii Europejskiej, które już opracowały i implementują takie wymagania, pozwala zarysować potencjalny kierunek rozwoju tego narzędzia w Polsce. WLC jest już wdrożony w regulacjach takich krajów jak Dania, Finlandia, Francja, Holandia i Szwecja.
Europejskie wzorce w obliczaniu WLC
Każde z tych państw (Dania, Finlandia, Francja, Holandia i Szwecja) zastosowało indywidualne podejście, różniące się szczegółowością i zakresem analizy. Wszystkie te rozwiązania bazują jednak na wspólnej metodologii LCA (Life Cycle Assessment), która pozwala na ocenę środowiskowego wpływu budynków w całym ich cyklu życia – od wydobycia surowców po ich utylizację. W ramach dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynków (EPBD) trwają prace nad włączeniem WLC na poziomie całej UE, co może przynieść większą harmonizację. To jakie będą metodyki w poszczególnych krajach UE zależy od Ministerstw odpowiedzialnych za transpozycję do przepisów krajowych (w Polsce Ministerstwo Rozwoju i Technologii).
Przegląd najlepszych praktyk w krajach UE
- Dania - przykład regulacji limitów emisji
Dania wprowadziła przepisy, które obowiązują od stycznia 2023 roku, wymagające obliczenia WLC dla wszystkich nowych budynków. Dla budynków powyżej 1000 m² ustalono limity wynoszące początkowo 12 kg CO₂/m²/rok, które będą stopniowo zaostrzane. Kluczowym elementem analiz jest LCAbyg, narzędzie wspierające deweloperów w zgodności z normami.
- Finlandia - zintegrowany system deklaracji klimatycznych
Finlandia planuje obowiązkowe deklaracje klimatyczne dla nowych budynków od 2025 roku, obejmujące także innowacyjny wskaźnik „carbon handprint” uwzględniający korzyści środowiskowe, takie jak magazynowanie dwutlenku węgla w materiałach biologicznych. Proces wdrażania legislacji wsparto programami pilotażowymi, które budują kompetencje sektora.
- Francja - dynamiczne podejście i lokalne modyfikacje
Francja, dzięki regulacji RE2020, narzuciła obowiązek obliczania WLC dla nowych budynków mieszkalnych, biurowych i edukacyjnych. Francuskie podejście wyróżnia się zastosowaniem dynamicznego LCA, które uwzględnia magazynowanie węgla w materiałach biologicznych oraz lokalne dostosowanie wartości granicznych.
- Holandia - monetarna wycena wpływu środowiskowego
Holandia wykorzystuje wskaźnik EUR/m²/rok, który pozwala na ocenę wpływu środowiskowego w kontekście ekonomicznym. Takie podejście wspiera zrównoważone decyzje inwestycyjne, ale może być mniej intuicyjne dla interesariuszy, którzy preferują wskaźniki CO₂/m².
- Szwecja - faza deklaracji emisji
Szwecja koncentruje się obecnie na deklaracjach klimatycznych, a limity emisji mają zostać wprowadzone w 2027 roku. Systematyczne gromadzenie danych przez krajowy urząd daje nadzieję na większą przejrzystość i spójność regulacyjną w przyszłości.
Kluczowe wnioski z analizy porównawczej
Zakres i szczegółowość
Każdy kraj definiuje różny zakres cyklu życia i komponentów budynków, co wpływa na możliwości porównań między krajami. Przykładem dobrych praktyk jest uwzględnienie modułów końca życia budynku i korzyści z recyklingu (moduł D) w Finlandii i Francji. Najszerszy zakres komponentów uwzględnia Francja, gdzie analizowane są także elementy dodatkowe, takie jak parkingi czy połączenia infrastrukturalne. Najbardziej uproszczone podejście stosuje Szwecja, ograniczając analizę do kluczowych struktur i wstępnych deklaracji klimatycznych.
Podejście do danych i stopniowe wdrażanie
Wprowadzenie baz danych, takich jak francuska INIES, wspiera dokładność obliczeń. Zachęty do stosowania szczegółowych deklaracji środowiskowych (EPD) w Szwecji i Francji promują wybór materiałów niskoemisyjnych.
Wszystkie kraje wdrażają regulacje stopniowo, umożliwiając sektorowi budowlanemu dostosowanie. Przykładem jest program pilotażowy E+C- we Francji, który pozwolił na testowanie rozwiązań przed wdrożeniem przepisów.
Brak jednolitych baz danych, różnice w definicjach wskaźników (np. powierzchni użytkowej), ale także inny zakres cyklu życia czy szczegółowość analiz utrudniają porównywanie wyników między krajami.
Podsumowanie zakresu faz cyklu życia przedstawia tabela 2 i tabela 2. W tabeli 3 przedstawiono porównanie szczegółowości analizy.
Tabela 1. Porównanie faz cyklu życia budynku wymaganych do analizy WLC w wybranych krajach UE. Opracowanie na podstawie raportu Ramboll „Whole life carbon models for the EU27 to bring down embodied carbon emissions from new buildings”
Tabela 2. Podsumowanie okresu referencyjnego i jednostki raportowania WLC w wybranych krajach UE. Opracowanie na podstawie raportu Ramboll „Whole life carbon models for the EU27 to bring down embodied carbon emissions from new buildings”
| Kraj | Okres referencyjny | Jednostka raportowania |
| Dania | 50 lat | kgCO2/(m2*rok) |
| Francja | 50 lat | kgCO2/m2 |
| Holandia | 50/75 lat | EUR/(m2*rok) |
| Finlandia | 50 lat | kgCO2/(m2*rok) |
| Szwecja | 50 lat | kgCO2/m2 |
Tabela 3. Podsumowanie szczegółowości analiz WLC w poszczególnych krajach. Opracowanie na podstawie raportu Ramboll „Whole life carbon models for the EU27 to bring down embodied carbon emissions from new buildings”.
| Kraj | Komponenty budynku uwzględniane w analizie | Szczegółowość i uwagi |
| Dania |
- Fundamenty i podziemne elementy budynku - Nośne elementy konstrukcji (belki, słupy, płyty) - Ściany zewnętrzne, elewacje, dachy - Wykończenia wnętrz (podłogi, sufity) - Systemy instalacyjne (ogrzewanie, wentylacja, elektryka) |
- Wybrane komponenty muszą być zgodne z danymi BIM na etapie pozwolenia na budowę. - Instalacje techniczne (np. systemy wentylacji) są uwzględniane jako wartości zastępcze. |
| Finlandia |
- Fundamenty i struktury podziemne - Nośne i nienośne elementy konstrukcji - Elewacje, okna i drzwi zewnętrzne - Systemy instalacji (ogrzewanie, wentylacja, elektryka) - Elementy wykończeniowe i sanitariaty |
- Wymagana szczegółowa analiza elementów konstrukcyjnych. - Uwzględniany jest także tzw. "carbon handprint", czyli pozytywne efekty środowiskowe (np. magazynowanie dwutlenku węgla). - Dane mogą pochodzić z różnych źródeł, np. deklaracji środowiskowych produktów (EPD) lub uśrednionych wartości. |
| Francja |
- Wszystkie elementy trwałe budynku, w tym fundamenty, ściany, elewacje, dachy, wykończenia wewnętrzne - Instalacje techniczne, takie jak ogrzewanie, wentylacja i elektryka - Elementy dodatkowe: sieci i przyłącza, parkingi - Dekoracje i powłoki zewnętrzne |
- Dynamiczne podejście do LCA (uwzględnianie magazynowania węgla w materiałach biologicznych). - Szeroki zakres uwzględnionych elementów (najbardziej szczegółowy spośród analizowanych krajów). - Wysoka elastyczność w zakresie wyboru narzędzi analitycznych. |
| Holandia |
- Fundamenty i elementy nośne - Ściany i dachy - Instalacje techniczne (ogrzewanie, wentylacja, elektryka) - Wybrane elementy wykończeniowe |
- Podejście zintegrowane z wyceną wpływu środowiskowego w formie pieniężnej (EUR/m²/rok). - Głównie podstawowe komponenty budynku. - Instalacje techniczne uwzględniane w uproszczony sposób. |
| Szwecja |
- Główne struktury budynku, takie jak fundamenty, ściany, dachy - Wybrane systemy instalacji |
- Uproszczona analiza z ograniczonym zakresem komponentów. - Deklaracje klimatyczne ograniczone do wstępnych etapów analizy, limity emisji zostaną wprowadzone dopiero w 2027 roku. - Dane są zbierane centralnie przez agencję rządową, ale ich dostęp jest ograniczony. |
Wnioski
Wprowadzenie ambitnego komponentu WLC w dyrektywie EPBD wymaga integracji najlepszych praktyk i harmonizacji podejść. Kluczowe jest zapewnienie transparentności danych, zwiększenie zakresu regulacji o projekty renowacyjne oraz promowanie gospodarki cyrkularnej. Wypracowanie wspólnych standardów może przyspieszyć dekarbonizację sektora budowlanego w całej UE.
Obecnie nie istnieje wspólna metodyka liczenia śladu węglowego w całym cyklu życia budynków. Istniejące różnice w podejściu do tego typu analiz uniemożliwiają porównania emisyjności w poszczególnych krajach UE.
Wprowadzenie krajowej metodyki obliczania śladu węglowego budynków w Polsce może opierać się na doświadczeniach państw, które już wdrożyły regulacje WLC. Harmonizacja tych działań z unijnymi wytycznymi w ramach EPBD pozwoli nie tylko osiągnąć cele klimatyczne, ale również zwiększyć konkurencyjność polskiego sektora budowlanego na rynkach międzynarodowych.
Polska krajowa metodyka z pewnością będzie uwzględniać te doświadczenia z krajów które już wdrożyły WLC w swoim procesie legislacyjnym. Jednak na szczegółowe wytyczne dla analiz GWP w Polsce musimy jeszcze cierpliwie poczekać.
Na temat zmian związanych m.in. z obliczeniami śladu węglowego przeczytasz więcej w artykule Najważniejsze wymagania Dyrektywy EPBD 2024 oraz Nowelizacja 2024 Dyrektywy EPBD - nowe wymogi.
Autorzy:
Michał Pierzchalski
