14 Biennale Architektury w Wenecji: Fundamenty. Macro biennale micro-narracji.
14 Biennale Architektury w Wenecji: Fundamenty, którego kuratorem jest Rem Koolhaas próbuje znaleźć odpowiedź na kluczowe pytanie: czym jest architektura? Czyni to w sposób nieoczywisty, poprzez szereg mikro-narracji, opowiadań o architekturze, jej elementach, lokalnych uwarunkowaniach i kontekstach historycznych, a nie – tak, jak to bywało dotychczas – przez pryzmat jej twórców.
Kurator tegorocznej edycji przygotował wystawy w Pawilonie Centralnym (Elements of Architecture) i w Arsenale (Monditalia) oraz wprowadził temat przewodni dla wystaw prezentowanych w pawilonach narodowych (Absorbing modernity 1914-2014). Dzięki temu Biennale wielowymiarowo rozpatruje architekturę zarówno pod względem aspektów technologicznych, planistycznych, estetycznych, jak również zwraca uwagę na jej znaczenia polityczne, społeczne i ideologiczne. Stawia pytania dotyczące nowoczesności, globalizacji, narodowości. Pokazuje ewolucję architektury w czasach nowoczesności, transformację jej elementów i pyta - często krytycznie - o kierunek, w którym zmierza.
Elements of architecture
Architektura dzisiaj jest czymś tylko trochę więcej niż tekturą*
R. Koolhaas
Wystawa w Pawilonie Centralnym – Elementy Architektury analizuje podstawowe części budynku w osobnych salach i prezentuje kolejno: sufit, okno, korytarz, podłogę, balkon, ścianę, toaletę, kominek, elewację, rampę, schody, schody ruchome, windę, drzwi i dach. Każdy z tych elementów pokazany jest w kontekście aspektów technologicznych, historycznych, geograficznych, kulturowych, politycznych, społecznych i dzięki temu tworzy swoistą mikro-narrację o architekturze. Ekspozycja przedstawia ewolucję podstawowych elementów budynku i w konsekwencji formułuje fundamentalne pytania o istotę architektury. Za przykład może tu posłużyć sala poświęcona sufitowi, w której Koolhaas pod ozdobną, barokową kopułą umieścił fragment standardowego sufitu podwieszanego wraz ze wszystkimi niezbędnymi elementami instalacji i konstrukcji. To nieoczekiwane zestawienie pokazuje transformację klasycznego elementu architektury, jego postępu technologicznego i jednocześnie wiąże się z zanikiem znaczenia ideologicznego, estetycznego oraz z marginalizacją roli architekta. Podobne wnioski nasuwają się po wizycie w sali eksponującej okna, które od rzeźbionych i złożonych form ewoluowały w kierunku zoptymalizowanych detali masowej produkcji. Tendencja obecna jest również w pokoju schodów, które z biegiem czasu stawały się coraz bardziej wygodne użytkowo, ale równocześnie coraz bardziej płaskie estetycznie. Ekspozycja Elementy architektury przygotowana we współpracy z Harvard Graduate School of Design dostarcza rzetelnej wiedzy na temat powszechnych detali budowlanych, pokazuje wielowymiarowość architektury i różnorodność jej oddziaływań. Poprzez te wydawałoby się mikro-elementy stawia fundamentalne pytania na temat kondycji i znaczenia współczesnej architektury.
Elements of architecture. Sufit.
|
Elements of architecture. Ściana.
|
Elements of architecture. Toaleta.
|
Elements of architecture. Okno.
|
Absorbing modernity 1914-2014. Pawilony narodowe.
Niekoniecznie rozumieliśmy absorbowanie jako rzecz dobrą. Raczej jako sposób, w jaki bokser przyjmuje cios wroga
R.Koolhaas
Wystawy prezentowane w sześćdziesięciu sześciu pawilonach narodowych na terenie Giardini w różnorodny sposób próbują zmierzyć się z tematem Absorbowania nowoczesności 1914-2014, a prezentowane odpowiedzi wynikają ze specyficznej sytuacji danego kraju, z jego historii, geografii, klimatu czy kultury. I tak - w nagrodzonym Złotym Lwem pawilonie Korei Południowej, w ekspozycji Crow’s Eye view: the Korean Peninsula architektura jest narzędziem, które służy dwóm przeciwstawnym systemom politycznym i ekonomicznym. Poprzez lokalne przykłady półwyspu koreańskiego pokazuje dwa globalne, antagonistyczne sposoby absorbowania nowoczesności, dwa odmienne sposoby tworzenia narracji za pomocą architektury – z których jedna północnokoreańska jest przykładem wprowadzania nowoczesności typu tabula rasa, od podstaw; natomiast południowokoreańska obrazuje zachodnią, narastającą modernizację. Temat wprowadzania nowoczesności „od góry”, z przymusu pojawia się też w uhonorowanej Srebrnym Lwem wystawie Monolith Controversies w pawilonie Chile, która eksponując podpisany przez Salvadora Allende i ozdobiony później portretem Matki Boskiej prefabrykowany panel elewacyjny, symbol totalitarnego planowania zwraca uwagę na polityczne, ideologiczne i estetyczne konsekwencje architektury.
Również wyróżnione przez Jury pawilony Rosji, Francji i Kanady analizują temat przyjmowania nowoczesności przez pryzmat lokalnych historii i charakterystyk. Fair enough, ekspozycja Rosji, kraju zdominowanego przez wartość pieniądza w ironiczny sposób „sprzedaje na targu” najważniejsze idee architektoniczne ostatniego stulecia. Francja, jako kraj, który w znacznym stopniu kształtował nowoczesność w wystawie Modernity: a Promise or menace? próbuje zmierzyć się z konsekwencjami kluczowych idei modernizmu za pomocą czterech mocnych, demitologizujących pytań. Natomiast prezentowana w pawilonie Kanady, kraju niejako pozostającego na uboczu, wystawa Arctic adaptations analizuje północny region Nunavut jako przykład ekstremalnego miejsca o radykalnej, lokalnej kulturze, które było w stanie oprzeć się wszechobecnej nowoczesności.
Innym, wartym odnotowania spojrzeniem na relację nowoczesności i planowania jest wystawa, która rekonstruując w pawilonie Niemiec Bungalow Kanclerza, symbol władzy, zwraca uwagę na to, że architektura wybiega poza działania ideologiczne i w dużej mierze zależy od miejsca, czasu i kontekstu społecznego. Związki władzy i architektury są też tematem wystawy austriackiej, gdzie zestawione modele budynków parlamentarnych z całego świata stanowią odbicie lokalnych ustrojów i stosunków politycznych. Wątek ten kontynuowany jest w pawilonie Polskim, w którym centralnie umieszczony nagrobek marszałka Józefa Piłsudskiego stanowi symbol polskiego snu o nowoczesnym państwie powstrzymywanego przez burzliwą historię kraju i nostalgiczne przywiązanie do tradycji. Konsekwencje politycznych decyzji w planowaniu urbanistycznym widoczne są również w pawilonie Izraeala, gdzie nowoczesne maszyny CNC wycinają w piasku nowe miasta według utopijnego planu Sharona. Kolejny raz odgórna próba narzucenia nowoczesności zweryfikowana zostaje przez nieokiełznaną rzeczywistość – plan rozwoju zamiast stać się optymalnym sposobem dystrybucji ludności, prowadzi do niekontrolowanego rozlewania się miast. Pojawiają się również pytania weryfikujące utopijne idee czasów nowoczesności. Temat „rozprawiania się” z wizjami urbanistycznymi lat powojennych w ironiczny sposób pokazany jest w wystawie brytyjskiej, gdzie krytyce podlegają sielskie wizje miast przyszłości typu Milton Keyes i ich daleko odbiegający od pierwowzoru współczesny obraz. Zamknięcie rzeczywistości w sztywnych ramach modernizmu wydaje się być niemożliwe, co widać w Pawilonie Belgii, który przechodząc do mniejszej skali wnętrz prywatnych pokazuje jak nowoczesność przyjmowana jest w życiu codziennym.
Absorbowanie nowoczesności na całym świecie następowało w różny sposób – od narzucających, totalitarnych planów, przez utopijne wizje poprawy warunków ludzkiego bytowania aż do stopniowego adaptowania nowej rzeczywistości. Nigdzie nie był to proces łatwy. Nie powstał też żaden idealny model rozwoju . Na podstawie wiedzy zgromadzonej w pawilonach narodowych ostatnie sto lat rozwoju architektury i planowania miast potraktować można, jako szereg wartościowych analiz i eksperymentów, jako fundament lepszej przyszłości.
Pawilon Korei Południowej: Crow’s Eye view: the Korean Peninsula, M. Cho, H. Pai, C. Ahn
|
Pawilon Rosji Fair enough, A. Kalgaev, B. Mcgetrick, D. Paramonova
|
Pawilon Francji Modernity: a Promise or menace?, J-L. Cohen
|
|
Pawilon Niemiec Bungalow Germania, S. Ciriacidis, A. Lehnerer
|
Pawilon Polski: Impossible Objects, D. Jędruch, M. Karpińska, D. Leśniak-Rychlak, M. Wiśniewski
|
Pawilon Izraela: The Urburb, Ori Scialom, R. Brand, K. Yeala Golan, E. Kofsky
|
|
Pawilon Wielkiej Brytanii: A Clockwork Jerusalem, FAT Architecture, Crimson Architectural Historians
|
|
Pawilon Belgii: Interiors, Notes and figures, S. Martinez Barat, B. Dubois, S. Levy, J. Wielander
|
|
Monditalia
Jest to portret kraju w aktualnym momencie (...) pełnego kompleksów, obciążonego polityką i religią, odkrywającego powiązania pomiędzy skarbem a śmieciem, I.Pestellini
Pierwszy raz w historii Biennale ekspozycja prezentowana w Arsenale korzysta z dorobku innych weneckich festiwali. Wprowadza elementy filmu, teatru, tańca i muzyki. Widoczne w długiej na 300m przestrzeni Arsenale klasyczne filmy włoskie, sceny teatralne, performanse, dane, obiekty i detale kreują pełny, złożony obraz współczesnych Włoch, kolebki cywilizacji zachodniej, kraju o znakomitej przeszłości i wartościowych tradycjach, ale też państwa borykającego się z szeregiem problemów politycznych, religijnych, tożsamościowych. Wystawa Monditalia jest jednak czymś więcej – obrazując problemy jednego kraju odsłania globalne bolączki teraźniejszości. Skłania do refleksji nad kondycją współczesnego świata. Kolejny raz na tegorocznym Biennale mikro-narracja prowadzi do macro-wniosków, do pytań o fundamenty.
*cytaty z The Guardian, O.Wainwright, Venice Architecture Biennale: the top 10 pavilions, 6/07/2014
Autorzy:
Urszula Koźmińska
