Architekt David Alan Chipperfield został laureatem Nagrody Pritzkera 2023.

David Chipperfield jest 52. laureatem nagrody Pritzker Architecture Prize. Mieszka w Londynie i prowadzi dodatkowe biura w Berlinie, Mediolanie, Szanghaju i Santiago de Compostela. Ceremonia wręczenia nagrody Pritzkera w 2023 roku odbędzie się w maju tego roku w Atenach, w Grecji.

Jego zrealizowane projekty, budowane przez ponad cztery dekady, są ekspansywne w typologii i geografii. Spod jego ręki wyszło ponad sto prac, począwszy od budynków obywatelskich, kulturalnych i akademickich, po rezydencje czy projekty urbanistyczne w całej Azji, Europie i Ameryce Północnej.

Myślę, że dobra architektura zapewnia oprawę, jest tam i nie jest tam. Jak wszystkie rzeczy, które mają wielkie znaczenie, są zarówno pierwszym, jak i drugim planem, a mnie nie fascynuje cały czas pierwszy plan. Architektura jest czymś, co może intensyfikować i wspierać nasze rytuały i nasze życie. Doświadczenia życiowe, do których dążę i którymi najbardziej się cieszę, to te, w których zwykłe rzeczy stały się wyjątkowe, w przeciwieństwie do tych, w których wszystko kręci się wokół tego, co wyjątkowe. – mówi Chipperfield 

- Jestem przytłoczony tym niezwykłym wyróżnieniem i związaniem się z poprzednimi laureatami, którzy wnieśli tak wiele inspiracji dla zawodu  architekta. Odbieram tę nagrodę jako zachętę do dalszego kierowania mojej uwagi nie tylko na istotę architektury i jej znaczenie, ale także na wkład, jaki możemy wnieść jako architekci w rozwiązywanie egzystencjalnych wyzwań, jakimi są zmiany klimatyczne i nierówności społeczne. Wiemy, że jako architekci możemy odgrywać bardziej znaczącą i zaangażowaną rolę w tworzeniu nie tylko piękniejszego świata, ale także bardziej sprawiedliwego i zrównoważonego. Musimy sprostać temu wyzwaniu i pomóc zainspirować następne pokolenie do przyjęcia tej odpowiedzialności z wizją i odwagą. – tak z kolei skomentował przyznanie mu Nagrody Pritzkera.

Jest pewny siebie bez pychy, konsekwentnie unikając trendów, aby skonfrontować i podtrzymać połączenia między tradycją i innowacją, służąc historii i ludzkości – tak skomentował przyznanie nagrody Chipperfieldowi, Tom Pritzker, prezes Fundacji Hyatt, która sponsoruje nagrodę. -Podczas gdy jego dzieła są elegancko mistrzowskie, mierzy on osiągnięcia swoich projektów dobrem społecznym i środowiskowym, aby podnieść jakość życia całej cywilizacji.

W pracach renowacyjnych, jego precyzja jest przesiąknięta historycznym wyczuciem, co wpływa na jego wizję, aby niezmiennie odrestaurować oryginalny projekt i strukturę, a nie zastąpić je w całości nowoczesną architekturą. Laureat zastanawia się: Jako architekt jestem w pewnym sensie strażnikiem znaczenia, pamięci i dziedzictwa. Miasta są zapisami historycznymi, a architektura po pewnym czasie jest zapisem historycznym. Miasta są dynamiczne, więc nie siedzą tam po prostu, ale ewoluują. I w tej ewolucji zabieramy budynki i zastępujemy je innymi. Sami wybieramy, a koncepcja ochrony tylko tego, co najlepsze nie wystarcza. To także kwestia ochrony charakteru i cech, które odzwierciedlają bogactwo ewolucji miasta.

Dorobek zawodowy Davida Chipperfielda

Przykładem takiego podejścia jest Neues Museum (Berlin, Niemcy, 2009), pierwotnie zbudowany w połowie XIX wieku i pozostawiony zdewastowany podczas II wojny światowej i niezdatny do zamieszkania. Rewitalizacja dokonana przez Chipperfielda pokazuje rozeznanie pomiędzy zachowaniem, rekonstrukcją i dodaniem. Nowe pozostaje w relacji ze starym, jako że architektura przeszłości wysuwa się na pierwszy plan, dając momenty nowoczesności, takie jak uderzająca nowa główna klatka schodowa flankowana ścianami ujawniającymi ślady oryginalnych fresków i ponownie wykorzystanych materiałów, nawet tych, które zostały uszkodzone w czasie wojny. Obszerna przestrzeń zewnętrzna sprawia, że jest to łącznik dla wszystkich, nawet dla tych, którzy nigdy nie wchodzą do galerii.

SPK / David Chipperfield Architects | The Neues Museum, 2009 | Berlin, Niemcy | fot.: Joerg von Bruchhausen | źródło: Pritzker Prize

Alejandro Aravena, przewodniczący jury i laureat Nagrody Pritzkera z 2016 roku, wyjaśnia: W świecie, w którym wielu architektów postrzega zlecenie jako okazję do dodania go do swojego portfolio, on odpowiada na każdy projekt za pomocą konkretnych narzędzi, które wybrał z precyzją i wielką starannością. Czasami wymaga to gestu, który jest silny i monumentalny, innym razem wymaga to od niego niemal zniknięcia. Ale jego budynki zawsze wytrzymają próbę czasu, ponieważ ostatecznym celem jego działań jest służenie większemu dobru. Unikanie tego, co modne, pozwoliło mu pozostać trwałym.

Jego renowacja i zmiana przeznaczenia Procuratie Vecchie (Wenecja, Włochy, 2022), która pochodzi z XVI wieku, na nowo zdefiniowała obywatelskie przeznaczenie tego budynku w sercu miasta, po raz pierwszy umożliwiając do niego ogólny dostęp. Poprzez swoje procesy projektant podnosi poziom partnerstwa, podtrzymując swoje przekonanie, że architektura i rzemiosło są ze sobą splecione. Przy projekcie tym zwrócił się bowiem do tradycyjnych rzemieślników, aby ożywili oryginalne freski, podłogi z lastryko i pastellonu oraz tynki, odsłaniając warstwy historii, a jednocześnie włączając lokalne techniki rzemieślnicze i budowlane do produkcji nowoczesnych interwencji, takich jak pionowa cyrkulacja. Odrestaurowany budynek umożliwia teraz oglądanie go z góry i od wewnątrz, odsłaniając tarasy na dachu, przestrzenie wystawiennicze i eventowe, audytorium i enfiladę łuków, które rozchodzą się w galerie.

Sir David Alan Chipperfield CH | Procuratie Vecchie, 2022 | Wenecja, Włochy | fot.: Alessandra Chemollo | źródło: Pritzker Prize

Każda praca staje się przedsięwzięciem obywatelskim służącym społeczeństwu, jak na przykład budynek America's Cup "Veles e Vents" (Walencja, Hiszpania, 2006), pomyślany głównie jako tymczasowe miejsce gościnne dla drużyn morskich i sponsorów. Przestrzeń zewnętrzna przewyższa wewnętrzną, a wspornikowe tarasy widokowe pełnią rolę punktów obserwacyjnych; niektóre z nich mają 15 metrów szerokości na obwodzie każdego zachodzącego na siebie poziomu. Chipperfield wprowadził program dla publiczności, poprzez przestrzenie handlowe na pierwszym piętrze i dostępny pokład, który oferuje nieograniczony widok na kanał i miasto poniżej. Rampa z tego poziomu tworzy bezpośrednią ścieżkę do parku znajdującego się na północ od obiektu.

Sir David Alan Chipperfield CH | America’s Cup Building ‘Veles e Vents’, 2006 | Walencja, Hiszpania | fot.:Christian Richters | źródło: Pritzker Prize

Z kolei jego renowacja i dobudowa Morland Mixité Capitale (Paryż, Francja, 2022) rewitalizuje okolicę dzięki niedrogim i luksusowym budynkom mieszkalnym, obiektom handlowym i restauracyjnym, hotelowi i schronisku młodzieżowemu, przestrzeni instalacyjnej i miejskiemu ogrodowi na dachu. Podnosząc nowe bryły na sklepionych arkadach nośnych, które kontynuują podstawę oryginalnego budynku, architekt tworzy przestrzeń do gromadzenia się, zapraszając tych, którzy przechodzą obok lub przechodzą przez nowe wizualne i fizyczne przejście do Sekwany z Boulevard Morland.

Sir David Alan Chipperfield CH | Morland Mixité Capitale, 2022 | Paryż, Francja | fot.: Simon Menges | źródło: Pritzker Prize

Czy to poprzez budynki publiczne, czy prywatne, obdarza społeczeństwo możliwością współistnienia, chroniąc indywidualność, a jednocześnie wspierając społeczne poczucie przynależności. Siedziba Amorepacific (Seul, Republika Korei, 2017) harmonizuje to co indywidualne i zbiorowe, prywatne i publiczne, pracę i wytchnienie. Pionowe aluminiowe lamele w poprzek szklanej fasady zapewniają zacienienie słoneczne, aby wspomóc warunki termiczne i naturalną wentylację, a także tworzą półprzezroczystość, zachęcając do nawiązania relacji między mieszkańcami budynku, jego sąsiadami i obserwatorami. Przestrzeń biurową wyposażono w publiczne atrium, muzeum, bibliotekę, audytorium i restauracje. Centralny dziedziniec umożliwia widok na pobliskie budynki, a wiszące ogrody dodatkowo angażują społeczność wewnątrz z elementami na zewnątrz.

Sir David Alan Chipperfield CH | Siedziba Główna Amorepacific, 2017 | Seoul, Korea Południowa | fot.: Noshe | źródło: Pritzker Prize

W Inagawa Cemetery Chapel and Visitor Center (Hyogo, Japonia, 2017), położonym w górach Hokusetsu, fizyczne i duchowe współistnieją, z miejscami samotności i zgromadzeń, dla spokoju i poszukiwania. Te wzajemnie połączone ekspresje są odzwierciedlone w monolitycznych budynkach w kolorze ziemi, schodach i ścieżkach rezydujących wśród pochyłego terenu, a także w zacisznej kaplicy bezwyznaniowej i centrum dla zwiedzających, które są zestawione ukośnie od siebie.

Sir David Alan Chipperfield CH | Kaplica cmentarna i centrum dla zwiedzających Inagawa, 2017 | Hyogo, Japonia | fot.: Keiko Sasaoka | źródło: Pritzker Prize

Cytując wypowiedzi jury: Nie widzimy natychmiast rozpoznawalnych budynków Davida Chipperfielda w różnych miastach, ale różne budynki Davida Chipperfielda zaprojektowane specjalnie na każdą okoliczność. Każdy z nich zaznacza swoją obecność, nawet jeśli jego budynki tworzą nowe połączenia z sąsiedztwem. Jego język architektoniczny równoważy spójność z podstawowymi zasadami projektowania i elastyczność wobec lokalnych kultur...Praca Davida Chipperfielda jednoczy europejski klasycyzm, złożoną naturę Wielkiej Brytanii, a nawet delikatność Japonii. Jest owocem kulturowej różnorodności.

Do znaczących prac Chipperfielda należą również River and Rowing Museum (Henley-on-Thames, Wielka Brytania, 1997), siedziba BBC Scotland (Glasgow, Wielka Brytania, 2007), Turner Contemporary (Margate, Wielka Brytania, 2011), Campus Saint Louis Art Museum (Missouri, Stany Zjednoczone Ameryki, 2013), Campus Joachimstraße (Berlin, Niemcy, 2013), Museo Jumex (Mexico City, Meksyk, 2013), One Pancras Square (Londyn, Wielka Brytania, 2013), Royal Academy of Arts masterplan (Londyn, Wielka Brytania, 2018), Hoxton Press (Londyn, Wielka Brytania, 2018) i Kunsthaus Zürich (Zurych, Szwajcaria, 2020).

Nota biograficzna

Sir David Alan Chipperfield CH (ur. 1953) urodził się w Londynie i wychował na wiejskiej farmie w Devon, w południowo-zachodniej Anglii. Kolekcja stodół i budynków gospodarczych, wypełniona dziecięcym zachwytem i wspomnieniami, kształtuje jego pierwsze silne fizyczne wrażenie architektury. Ukończył Kingston School of Art w 1976 roku i Architectural Association School of Architecture w Londynie w 1980 roku, gdzie nauczył się być krytykiem, rewidując potencjał każdego elementu, aby rozciągnąć każdy projekt poza samo zadanie. Projektowanie to nie wymyślanie kolorów i kształtów. Chodzi o opracowanie serii pytań i pomysłów, które mają dla nich pewien rygor i konsekwencję. I jeśli potrafisz to zrobić, to nie ma znaczenianie ma znaczenia, którą ścieżką pójdziesz, o ile pójdziesz nią dobrze i będziesz konsekwentny w tym procesie.

Pracował pod okiem Douglasa Stephena, Normana Fostera, laureata Nagrody Pritzkera z 1999 roku, i nieżyjącego już Richarda Rogersa, laureata Nagrody Pritzkera z 2007 roku, zanim w 1985 roku założył w Londynie biuro David Chipperfield Architects, które później rozszerzyło się o dodatkowe biura w Berlinie (1998), Szanghaju (2005), Mediolanie (2006) i Santiago de Compostela (2022).