Projektowanie dla wszystkich – standard codzienności

Zmiany demograficzne oraz coraz większa świadomość społeczna prowadzą do rosnącego zapotrzebowania na dostępne otoczenie. Dyskusja dotycząca architektury włączającej podejmowana jest przez coraz więcej podmiotów, w tym biznes. Fundacja Integracja wraz ze spółką biurową Skanska opublikowała nową edycję kompendium wiedzy o projektowaniu dla wszystkich, niezależnie od stopnia sprawności czy mobilności. „Włącznik 2.0. Projektowanie bez barier” to zaktualizowana wersja, która uwzględnia nowe przepisy i normy dla budowania bardziej inkluzywnej i komfortowej przestrzeni dla wszystkich. Przykładem projektowania na bazie zasad z poradnika są m.in. P180 w Warszawie czy Centrum Południe we Wrocławiu.

Dostępność to kluczowy temat Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych, która była przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 roku, a ratyfikowana przez Polskę w 2012 roku. Pięć lat później Skanska zapowiedziała, że tworzone przez nią budynki biurowe będą obiektami pozbawionymi barier. W tym samym czasie, w 2017 roku, Fundacją Integracja zaprezentowała pierwszą edycję „Włącznika”.

„Włącznik 2.0” - podręcznik, który przybliża projektowanie uniwersalne, ułatwiające spełnienie wymagań powszechnej dostępności.

Zrównoważone środowisko powinno być w pełni dostępne i użyteczne dla każdego. Brak barier funkcjonuje w wielu kontekstach. Ten architektoniczny podejmowany jest po raz kolejny przez spółkę biurową Skanska oraz Fundację Integracja. Podmioty te publikują nowe kompendium wiedzy o architekturze dostępnej dla wszystkich: „Włącznik 2.0”. To kierowany do architektów, osób odpowiedzialnych za koncept biur podręcznik, który przybliża projektowanie uniwersalne, ułatwiające spełnienie wymagań powszechnej dostępności. Obecna edycja zawiera zmiany wynikające z nowelizacji przepisów, aktualnych wydań norm, zmieniających się rozwiązań technicznych, a także nowej wiedzy i doświadczeń. Zawiera on konkretne wskazówki dotyczące tworzenia miejsc bezpiecznych i przyjaznych dla wszystkich.

– Projektowanie uniwersalne, czyli takie, które nie stwarza różnic między ludźmi i łączy wszystkich to główny cel publikacji, która po raz kolejny jest właśnie wydawana. Widzimy jak od lat zwiększa się zainteresowanie architekturą dostępną, wciąż jednak jest wiele do zrobienia. Architekci, projektanci mają do odegrania dużą rolę w projektowaniu przestrzeni bez barier. My chcemy im w tym pomóc – dzieląc się wiedzą, doświadczeniem. „Włącznik 2.0” to pozycja pokazująca jak oraz dlaczego warto tworzyć i aranżować przestrzeń, aby była dostępna dla wszystkich; by rozwiązania uwzględniały potrzeby jak największej liczby użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami. Dzięki tym rozwiązaniom nie tylko stworzymy demokratyczne przestrzenie, ale bezpośrednio będziemy coraz częściej zwracać uwagę po prostu na drugiego człowieka – takim jakim jest, a jego ograniczenia staną się dla nas nietypowością, która jest częścią różnorodnego świata – komentuje Kamil Kowalski, dyrektor Integracja LAB, Fundacja Integracja.

Projektowanie dla wszystkich

Punktem wyjścia przy powstawaniu „Włącznika 2.0” było siedem zasad projektowania uniwersalnego Ronalda Mace’a: równy dostęp, elastyczność użytkowania, prostota i intuicyjność; czytelna informacja; tolerancja dla błędów; minimalizowanie wysiłku fizycznego; parametry i wielkość przestrzeni umożliwiające dostęp i użytkowanie.

Rozwiązania powinny być użyteczne i atrakcyjne dla ludzi o odmiennych możliwościach fizycznych, a także jednocześnie uwzględniać potrzeby i możliwości różnych użytkowników. Przykładem takiego podejścia są m.in. stół z możliwością regulacji wysokości blatu czy recepcja w budynku z zamontowanym blatem na wysokości umożliwiającej interakcje z pracownikami recepcji osobom o różnym wzroście a także poruszającym się na wózku.

Przestrzenie publiczne, jak i te w miejscach pracy mogą zawierać różne udogodnienia, które nie stanowią barier: przejścia i korytarze powinny być na tyle szerokie, aby pomieścić osoby na wózkach inwalidzkich; posiadać odpowiednio zamontowane poręcze, aby zapewniać bezpieczeństwo poruszania się.

Autorzy zwracają uwagę na proste, czytelne instrukcje, znaki graficzne ułatwiające orientację w przestrzeni. Jest to także bezpośrednio związane z czytelną informacją, kolorystycznymi oznaczeniami, np. wyróżnienia budynków lub nadawanie symboli poszczególnym ich strefom.

Projektowanie inkluzywne obejmuje m.in. parametry przestrzeni komunikacyjnej, kontrastujący wizualnie i dotykowo design. „Włącznik 2.0” akcentuje, jakie wymagania dotyczące pomieszczeń, infrastruktury, przestrzeni zewnętrznej, a także struktury przestrzeni powinny być brane pod uwagę. Jak zauważają twórcy kompendium, stosowane rozwiązania powinny być oceniane jako komfortowe lub akceptowane przez jak największą liczbę osób i minimalizujące negatywne skutki dla tzw. osób skrajnych.

Komponent społeczny biznesu

Inkluzyjność jako część kategorii społecznej (S) w ramach ESG odgrywa kluczową rolę w budowaniu zrównoważonego i odpowiedzialnego biznesu. Jest ona bezpośrednio związana z dostępną dla wszystkich architekturą i projektowaniem uniwersalnym w miejscu pracy. Firmy biorące pod uwagę potrzeby wszystkich pracowników, realnie spełniają postulat inkluzyjności i różności. Wprowadzenie polityk i praktyk inkluzyjnych może przyczynić się do sukcesu organizacji na wielu płaszczyznach i odgrywa znaczącą rolę w kontekście employer brandingu. Odnosi się to także do osób z niepełnosprawnościami.

Z powodu niewiedzy czy obaw, część organizacji nie decyduje się na zatrudnianie osób z ograniczeniami. Luisa Alemany, profesor nadzwyczajny w London Business School, zauważa, że osoby niepełnosprawne to niewykorzystana pula talentów. Stephen Hawking, wybitny fizyk, w 2014 r. zwracał uwagę, że tacy ludzie jak on napotykają w swoim życiu wiele zagrożeń i barier. „Ale co najważniejsze, zajęcie się tymi barierami uwolni potencjał tak wielu ludzi, którzy mają tak wiele do zaoferowania światu.”^[1] – pisał naukowiec w Raporcie o Rozwoju Społecznym 2014 wydanym przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP)^[2].

– W ostatnich latach temat dobrego samopoczucia pracowników w miejscu pracy jest coraz częściej podejmowany. Firmy zdają sobie sprawę, jak ważna jest kwestia dobrostanu całej organizacji i że well-being jest skorelowany z biznesem oraz jego sukcesem. Pozytywna kultura miejsca pracy wpływa na rozwój firmy. Wspierani, doceniani pracownicy są bardziej zmotywowani i skłonni do pozostania w organizacji w dłuższej perspektywie, są otwarci na innowacje. Co istotne, zmienia się też świadomość ludzi na temat niepełnosprawności, jej roli w społeczeństwie oraz miejscu pracy. Obserwuję transformację w tym kontekście – przestajemy widzieć bariery, a dostrzegamy możliwości, jakie niesie różnorodność w wielu aspektach – podkreśla Karolina Radziszewska, wiceprezeska wykonawcza ds. HR w spółce biurowej Skanska.

Przestrzenie bez barier

Przykładem strategii promowania dobrostanu pracowników w miejscu pracy są działania spółki biurowej Skanska. Firma podeszła do tematu z kilku optyk, które jednocześnie mają osadzenie w punkcie, jakim jest przestrzeń. Właśnie na zasadach projektowania zawartych w kompendium, jakim jest „Włącznik 2.0”, realizowane są projekty biurowe dewelopera. Jak podkreśla Karolina Radziszewska we wstępie materiału, biura firmy mieszczą się w tworzonych przez Skanska przestrzeniach. Dostępność tej architektury potwierdzają certyfikaty „Obiekt bez barier”. Wśród budynków zaprojektowanych uniwersalnie wymienić można m.in. P180 w Warszawie czy Centrum Południe we Wrocławiu.

Nowoczesna przestrzeń biurowa to nie tylko ta biorąca pod uwagę najnowsze trendy w designie. To przede wszystkim taka, która odpowiada na potrzeby, sprzyja wykorzystywaniu potencjału użytkowników, jest dla nich komfortowa. Ten temat w węższym wymiarze podejmowała Skanska w 2023 r., w raporcie „Neuroróżnorodni w biurze Jak projektować neuroinkluzywne przestrzenie pracy?^[3]”. Materiał ten koncentrował się na potrzebach osób z zaburzeniami sensorycznymi. „Włącznik 2.0” z kolei rozszerza grupę odbiorców uniwersalnego projektowania.

Zasady opisane i zilustrowane we „Włączniku 2.0”, choć część z nich funkcjonuje od dawna, to jednak nie są stosowane. Inwestorzy, projektanci nie zdają sobie czasem sprawy, że wymagania osób z ograniczeniami współistnieją z wymaganiami większości populacji, a zadbanie o udogodnienia na etapie projektu znacznie ogranicza wydatki na nie w późniejszym procesie budowy. „Włącznik 2.0” to kompendium, dzięki któremu architekci, projektanci, osoby planujące projekty będą mogli tworzyć uniwersalne koncepty, elastyczne, proste i dostępne dla każdego, bezpośrednio wpływające na samopoczucie fizyczne i psychiczne wszystkich.

„Włącznik 2.0. Projektowanie bez barier” – dostępny jest na stronie Fundacji Integracja.

• ^{[1] Disability and Vulnerability | Human Development Reports (undp.org)}

• ^{[2] Human Development Report 2014: Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience | United Nations Development Programme (undp.org)}

• ^{[3] Neuroroznorodni-w-biurze_2023.pdf (neuroinclusive.design)}