Krótka historia Nagrody Pritzkera w dziedzinie Architektury

Nagroda Pritzkera w dziedzinie Architektury ustanowiona została przez Fundację Hyatt w 1979 roku. Celem było uhonorowanie żyjących współcześnie architektów, których prace wykazywały spójność talentu, wizji i zaangażowania oraz tych tych, którzy włożyli znaczący wkład w działalność ludzką i twórczość w oparciu o sztukę architektury. Nagroda ta nazywana również Nagrodą Nobla w Architekturze, uznawana jest za najbardziej prestiżowe odznaczenie architektoniczne.

Historia ufundowania Pritzker Architecture Prize

Nagroda zaczerpnęła swoją nazwę od rodziny Prityzker’a, której to międzynarodowe interesy zarządzane są z głównej kwatery w Chicago. Przez dłuższy okres czasu działalność tej rodziny związana była ze sponsoringiem sektora edukacji, opieki społecznej, nauki, medycyny i aktywności kulturalnej. Jay A.Pritzkner, który wspólnie z żoną Cindy ufundował tą nagrodę zmarł w styczniu 1999 roku. Jego najstarszy syn - Thomas J.Pritzker powołany został na stanowisko prezesa Hyatt Foundation. W 2004 roku Chicago świętowało otwarcie Parku Milennium, w którym to znajduje się pawilon muzyki zaprojektowany przez laureata nagrody Pritzkera - architekta Franka Gehry. Pawilon ten, dedykowany fundatorowi nagrody nazwany został jego imieniem - Jay Pritzker Pavilion i stał się miejscem nadania nagrody w 2005 roku.

Tom Pritzkner wyjaśnia: Nie jest rzeczą dziwną, że jako rodowici mieszkańcy Chicago jesteśmy tak bardzo wrażliwi na sztukę architektoniczną. Przecież mieszkamy w mieście drapaczy chmur, w mieście wypełnionym budynkami projektowanymi przez legendarnych twórców, takich Louis Sullivan, Frank Lloyd Wright, Mies van der Rohe i wielu innych. W roku 1967 przejęliśmy niedokończony budynek, który stał się wkrótce Hyatt Regency Atlanta. Jego strzeliste atrium stało się wielkim sukcesem i sygnaturą naszych hoteli nas całym świecie. Było od razu widoczne, że ten rodzaj architektury przyczynił się do atmosfery w jakiej mieszkali nasi goście; wyznaczył także sposób w jaki musiał się zachowywać personel. Tak jak architektura miasta Chicago zbliżyła nas do rozumienia sztuki architektonicznej tak nasza współpraca przy tworzeniu nowych budynków hotelowych nauczyła nas jak dalece architektura może wpływać na zachowanie ludzi. Tak więc w 1978 roku, kiedy zaproponowano nam stworzenie nagrody dla uhonorowania żyjących architektów, natychmiast odpowiedzieliśmy pozytywnie.

Mama i Tata (Cindy i Jay A.Pritzker ) wierzyli że znacząca nagroda może stymulować i promować powszechną świadomość dobrego budownictwa a także wyzwoli większą kreatywność w środowisku zawodowych architektów. Oświadczyliśmy, w imieniu całej rodziny, że jesteśmy niezwykle dumni z faktu ufundowania tej nagrody.

Wybór laureata Pritzker Architecture Prize

Wiele z procedur dotyczących pracy fundacji Nagrody Pritzker’a oparte zostało na wzorach zaczerpniętych z organizacji Nobla. Laureaci nagrody otrzymują grant w wysokości 100.000 $, formalny certyfikat wraz z oceną a od 1987 roku medalion z brązu, który zaprojektowany został przez Louisa Sullivana, słynnego architekta Chicago, uznanego za ojca drapaczy chmur. (Przed 1987 rokiem laureaci otrzymywali rzeźbę Henry Moor’a, z limitowanej kolekcji).

Z jednej strony medalionu znajduje się nazwa nagrody, a na rewersie są wypisane trzy słowa: trwałość, użyteczność, zachwyt. To są trzy warunki wymienione przez Henrego Wottona w 1624 roku, w jego traktcie "Elementy Architektury", który był tłumaczeniem myśli spisanych prawie 2000 lat temu przez Marcusa Witruwiusza w jego Dziesięciu Księgach o Architekturze, dedykowanych Rzymskiemu Cesarzowi Augustowi. Wotton, który robił tłumaczenie, kiedybył pierwszym ambasadorem Anglii w Wenecji, używał pełnego cytatu: "W końcu trzeba budować dobrze. Dobry budynek bowiem spełnia trzy warunki: trwałości użyteczności i zachwytu.

Akceptowani przez biuro nagrody Pritzker’a są nominaci zgłaszani ze wszystkich krajów świata. Zgłoszenia płyną od oficjalnych organizmów rządowych, od pisarzy, krytyków, akademickich środowisk naukowych, architektów, stowarzyszeń architektonicznych lub przemysłowych i każdego, kto ma wolę wspomożenia wielkiej architektury. Nagroda przyznawana jest niezależnie od narodowości, rasy, wiary czy rodzaju ideologii nominata.

Procedura nominacji jest procesem ciągłym, corocznym, mającym swój finał w listopadzie każdego roku. Prace nominatów, które są nadesłane po terminie są automatycznie zaliczane w poczet prac roku następnego. Ostateczny wybór zwycięzcy dokonywany jest przez międzynarodowe Jury którego obrady i glosowania odbywają się w sposób tajny.

Pierwsze Jury

Pierwsze Jury które zebrało się w 1979 roku składało się z

• J.Carter Brown - ówczesnego dyrektora „National Gallery of Art.” w Waszyngtonie D.C., J.Irwin Miller - wówczas prezesa komitetu zarządzającego i finasowego Cummins Engine Company”,
• Cesar’a Pelli - architekta dziekana w „Yale Univerity School of Architecture”,
• Arata Isozaki - architekta z Japonii,
• Kenneth Clark (Lord Clark of Saltwood) - znanego angielskiego pisarza i historyka sztuki.

Dotychczasowi Laureaci Nagrody Pritzkera

• 1979 - Philip Johnson (USA)
• 1980 - Luis Barragán (Meksyk)
• 1981 - James Stirling (Wielka Brytania)
• 1982 - Kevin Roche(USA)
• 1983 - Ieoh Ming Pei (USA)
• 1984 - Richard Meier (USA)
• 1985 - Hans Hollein (Austria)
• 1986 - Gottfried Böhm (Niemcy)
• 1987 - Kenzo Tange (Japonia)
• 1988 - Gordon Bunshaft (USA) oraz Oscar Niemeyer (Brazylia)
• 1989 - Frank O. Gehry (USA)
• 1990 - Aldo Rossi (Włochy)
• 1991 - Robert Venturi (USA)
• 1992 - Alvaro Siza (Portugalia)
• 1993 - Fumihiko Maki (Japonia)
• 1994 - Christian de Portzamparc (Francja)
• 1995 - Tadao Ando (Japonia)
• 1996 - Rafael Moneo (Hiszpania)
• 1997 - Sverre Fehn (Norwegia)
• 1998 - Renzo Piano (Włochy)
• 1999 - Sir Norman Foster (Lord Foster) (Wielka Brytania)
• 2000 - Rem Koolhaas (Holandia)
• 2001 - Jacques Herzog and Pierre de Meuron (Szwajcaria)
• 2002 - Glenn Murcutt (Australia)
• 2003 - Jørn Utzon (Dania)
• 2004 - Zaha Hadid (Wielka Brytania)
• 2005 - Thom Mayne (USA)
• 2006 - Paulo Mendes da Rocha (Brazylia)
• 2007 - Richard Rogers (Wielka Brytania)
• 2008 - Jean Nouvel (Francja)
• 2009 - Peter Zumthor (Szwajcaria)
• 2010 - Kazuyo Sejima and Ryue Nishizawa (Japonia)
• 2011 - Eduardo Souto de Moura (Portugalia)

Oficjalna ceremonia wręczenia nagrody laureatowi nagrody w roku 2011 przewidziana jest na dzień 2 czerwca 2011 roku. w jednym z najładniejszych budynków klasycznych Waszyngtonu Audytorium imienia Andrew W. Mellon.